پول دیجیتال (Digital Currency)

مفهوم:

والد:

بعد:

فرزند:

---

لید

پول دیجیتال یک عبارت کلی برای پول الکترونیک است که خارج از کنترل بانک‌های متعارف در اینترنت جریان دارد. برخی اوقات پول دیجیتال به عنوان «پول آنلاین در جریان بدون دخالت بانک» شناخته می‌شود. ایده پول دیجیتال بر اساس این مفهوم ساده شکل گرفته است که دیگر نیازی نیست که در تبادل ارزش‌ها کالاهای فیزیکی وجود داشته باشند. از زمان شکل‌گیری اینترنت تجاری، شماره سریال‌های دیجیتال منحصربه‌فرد توانسته‌اند به شیوه‌ای ایمن در فضای آنلاین جریان داشته باشند و جای کالاهای واقعی را گرفته‌اند. امکان تائید آنی انتقال وجوه الکترونیک و راه‌اندازی کسب‌وکار در مقیاس جهانی، در مقایسه با بانک‌های سنتی یک مزیت فوق‌العاده برای پول‌های دیجیتال محسوب می‌شود. بدون وجود کارمزدها و مقررات بانکی، کاربران پول دیجیتال می‌توانند با کارایی بیشتری نسبت به بانک‌های سنتی پول‌های خود را در سراسر نقاط جهان نقل‌وانتقال دهند. اکنون با استفاده از پول دیجیتال امکان ارسال آنی پول وجود دارد که کاملاً خارج از حیطه نظارت و کنترل بانک‌های دولتی موجود است. ویژگی‌های مشترک اصلی میان همه پول‌های دیجیتال با توجه به نیازها یا کاربردهای خاص سیستم تعیین می‌شود.

تعریف به حد

وجه نقد دارای اشکال متفاوتی می‌باشد. پول فیزیکی و پول دیجیتال از انواع وجه نقد بشمار می‌روند. پول دیجیتال یک عبارت کلی برای پول الکترونیک است که بر اساس تکنولوژی بکار رفته در آن به شکل‌های مختلف از جمله رمزارزها و پول دیجیتال بانک مرکزی تقسیم‌بندی می‌شوند.

وجوه افتراق یا شقوق مختلف

وجه نقد فیزیکی ساده‌ترین، پذیرفته‌شده‌ترین نوع وجه نقد می‌باشد. پول دیجیتال نیز وجه نقد الکترونیکی می‌باشد که از لحاظ کاهش هزینه‌ها، افزایش سرعت دسترسی و مزایای اقتصادی و اجتماعی تجارت الکترونیک با وجه نقد فیزیکی متفاوت است.

فهرست مطالب

پول دیجیتال چیست؟

پول دیجیتال یک عبارت کلی برای پول الکترونیک است که خارج از کنترل بانک‌های متعارف در اینترنت جریان دارد. برخی اوقات پول دیجیتال به عنوان «پول آنلاین در جریان بدون دخالت بانک» شناخته می‌شود. هیچ نوع پول دیجیتال که توسط اشخاص یا نهادهای خصوصی تولید شده باشد در هیچ کشوری وجاهت پول قانونی ندارد. سیستم‌های پول دیجیتال دارای انتقال ارزش و سیستم‌های حسابداری اینترنتی هستند. یک نظام حسابداری آنلاین بسته را می‌توان به آسانی تغییر داد تا بتوان از آن به عنوان نوعی از پول دیجیتال استفاده نمود. نظام‌های پرداخت اینترنتی خصوصی خارج از حیطه شبکه‌های بانکداری سنتی عمل می‌کنند، این محصولات پرداخت جهانی جدید نشان‌دهنده یک جهش بزرگ به سمت خدمات مالی شخصی ارزان قیمت هستند.

ایده پول دیجیتال بر اساس این مفهوم ساده شکل گرفته است که دیگر نیازی نیست که در تبادل ارزش‌ها کالاهای فیزیکی وجود داشته باشند. از زمان شکل‌گیری اینترنت تجاری، شماره سریال‌های دیجیتال منحصربه‌فرد توانسته‌اند به شیوه‌ای ایمن در فضای آنلاین جریان داشته باشند و جای کالاهای واقعی را گرفته‌اند.

امکان تائید آنی انتقال وجوه الکترونیک و راه‌اندازی کسب‌وکار در مقیاس جهانی، در مقایسه با بانک‌های سنتی یک مزیت فوق‌العاده برای پول‌های دیجیتال محسوب می‌شود. بدون وجود کارمزدها و مقررات بانکی، کاربران پول دیجیتال می‌توانند با کارایی بیشتری نسبت به بانک‌های سنتی پول‌های خود را در سراسر نقاط جهان نقل‌وانتقال دهند. اکنون با استفاده از پول دیجیتال امکان ارسال آنی پول وجود دارد که کاملاً خارج از حیطه نظارت و کنترل بانک‌های دولتی موجود است.

در ادامه یک مثال بسیار ساده از یک تراکنش پول دیجیتال ارائه شده است. فرهاد می‌خواهد برای مهرداد که چهار هزار مایل دورتر در کشوری دیگر زندگی می‌کند ارز ارسال کند. به این منظور او به اینترنت متصل می‌شود و یک رمز (کد) دیجیتال برای مهرداد ارسال می‌کند که نشان‌دهنده ارزش آن است. اکنون مهرداد صاحب این رمز (کد) دیجیتال است که ارزش آن را نشان می‌دهد.

در این تراکنش نیازی به وجود بانک نیست، هیچ کارت اعتباری استفاده نشد، نیاز به هیچگونه تائید هویت نبود و این تراکنش در هیچ جایی ثبت نشد. روش کار همه پول‌های دیجیتال به شیوه‌ای مشابه است:

• سهولت در انتقال

• غیرقابل رهگیری

• ناشناس و با اسم مستعار

• قابل حمل و نقل

• تبدیل‌پذیر

وضعیت ثبت تراکنش‌های پول دیجیتال و شناسایی هویت کاربران با توجه به طراحی سیستم و مدیر آن متفاوت است. به تدریج با افزایش دسترسی تجاری به نظام پول دیجیتال، همه یا بخشی از مزیت‌های آن از دست می‌رود. با پیوستن گروه‌های بزرگ‌تری از کاربران که تراکنش‌های تجاری بیشتری انجام می‌دهند، نظام‌های پول دیجیتال ساده و ناشناس تحت مقررات بیشتری قرار می‌گیرند. تاریخ نشان داده است که سیستم‌های پول دیجیتال کوچک‌تر توسط کاربران و تاجران خرده‌فروشی بیشتر مورد پذیرش قرار گرفته‌اند و به تدریج به شرکت‌های بسیار ضابطه‌مند تبدیل شده‌اند.

در طول 17 سال گذشته، این وضعیت همه سکوهای پول دیجیتال مشهور بزرگ و کسب‌وکارهای امروزی اینترنتی بوده است. این وضعیت در مورد بیت‌کوین به همین روال بوده است. در حالی که رشد کسب‌وکار پول دیجیتال به معنای پدیدار شدن محصولات نوآورانه جدید است، از طرف دیگر می‌تواند به معنای اِشراف، راستی‌آزمایی، و اجرای مقررات باشد. برخلاف پول صادره توسط دولت که از طریق بانک‌های متعارف جریان می‌یابد، امروزه پول دیجیتال توسط طرف‌های خصوصی صادر می‌شود و هرگز از طریق بانک جریان نمی‌یابد. یعنی غیرممکن است که شخص به یک بانک تجاری مراجعه کند و بتواند پول دیجیتالی که به شکل خصوصی تولید شده است را در یک حساب پول ملی سپرده‌گذاری نماید.

سیستم‌های پول دیجیتال خارج از سیستم بانکداری متعارف عمل می‌کنند. برای تبدیل پول دیجیتال به پول‌های رایج تولید شده دولتی، باید یک تراکنش تبادلی انجام شود که در آن پول ملی با واحدهای دیجیتال مبادله می‌گردد.

همچنین سیستم‌های پول دیجیتال از پردازشگرهای پرداخت آنلاین بسیار متفاوت‌اند. صرف‌نظر از درجه اطمینان، یک حساب پول دیجیتال می‌تواند «شناختن مشتری توسط شما» را غیرممکن یا بسیار دشوار کند. اگر مدیر یک سیستم هویت کاربران را رهگیری یا راستی‌آزمایی نکند، تعیین منبع وجوه سپرده‌گذاری تقریباً غیرممکن است. با این حال، نظام‌های پرداخت آنلاین ضابطه‌مند امروزی فقط پرداخت‌هایی را مدیریت می‌کنند که از طریق سیستم آنلاین انجام شده باشند و از آنجایی که یک محصول ضابطه‌مند بانکی هستند، می‌توان کاربر اصلی آن را مشخص نمود.

ویژگی‌های همه پول‌های دیجیتال

موارد ذیل ویژگی‌های مشترک اصلی میان همه پول‌های دیجیتال هستند. البته ممکن است با توجه به نیازها یا کاربردهای خاص سیستم، تغییراتی در ویژگی‌های آن اعمال شود:

• همه تراکنش‌ها نهایی هستند، هیچگونه استرداد وجه در نظام پول دیجیتال وجود ندارد. همچنین پرداخت‌های پول دیجیتال غیر قابل انکار هستند.

• تراکنش‌ها بدون کارمزد یا با دریافت کارمزد بسیار اندک انجام می‌شوند که در مقایسه با کارمزدهای بانکی بسیار ناچیز است.

• افتتاح حساب رایگان است. هیچ هزینه، کارمزد، یا سپرده اولیه برای افتتاح حساب دریافت نمی‌شود.

• استفاده از حساب‌ها نسبتاً آسان است.

• هیچگونه بررسی سوءپیشینه یا بررسی سطح اعتبار صاحب حساب انجام نمی‌شود.

• ساختن حساب بلافاصله انجام می‌شود و می‌تواند از راه دور و آنلاین انجام شود. به طور کلی می‌توان از هر نقطه از جهان یک حساب ایجاد نمود که چند لحظه بعد همه خدمات آن قابل استفاده است.

• حساب یک شرکت با حساب شخصی افراد از جهت ثبت و افتتاح با یکدیگر تفاوتی ندارد. همچنین هیچ نوع حساب تجاری ویژه وجود ندارد.

• فرآیند ثبت حساب در هر دو نوع حساب‌های شخصی و حساب‌های شرکت‌ها یکسان است.

• از حساب‌ها می‌توان برای ذخیره ارزش و پرداخت‌های بین‌المللی استفاده نمود.

• پرداخت‌های پول دیجیتال با اجازه صاحب حساب انجام می‌شوند، اما پرداخت با استفاده از کارت اعتباری بعدا در زمان تسویه از حساب برداشته می‌شوند.

• وجوه موجود در حساب به سرعت یا آنی وصول می‌شوند و قابل دسترسی هستند. از آنجایی که امکان لغو تراکنش‌ها وجود ندارد، هیچگونه انتظار برای تسویه تراکنش‌ها نیز وجود ندارد و وجوه موجود در حساب‌ها بلافاصله به طور 24 ساعت 7 روز هفته در دسترس صاحبان آن‌ها قرار دارد.

• برای انجام تراکنش‌ها نیازی به داشتن حساب بانکی یا کارت اعتباری نیست.

• عمدتاً هیچ محدودیتی در مقدار انتقال پول دیجیتال وجود ندارد.

• نظام‌های پول دیجیتال عموماً اجازه می‌دهند هر شخص صاحب چندین حساب باشد. شخص می‌تواند یک یا صد حساب با اطلاعات مختلف خاص خود را داشته باشد. بیشتر نظام‌های پول دیجیتال از ابتدا به شیوه‌ای طراحی شده‌اند که چنین قابلیتی را داشته باشند.

• الزامی به ارائه مدارک برای راستی‌آزمایی هویت واقعی شخص افتتاح کننده حساب وجود ندارد. همه نظام‌های پول دیجیتال به این شیوه عمل می‌کنند و متصدی، مدیر سیستم، یا طرف ثالث است که وظیفه راستی‌آزمایی مشتریان خود را بر عهده دارد.

• صاحبان حساب‌های پول دیجیتال مجبور به پرداخت هزینه‌های گران‌قیمت تبدیل ارز خارجی همانند هزینه انتقال پول بین‌المللی یا هزینه کارت اعتباری ارز خارجی نیستند.

• در هر نقطه از جهان و به هر وسیله‌ای که دسترسی به اینترنت وجود داشته باشد می‌توان تراکنش‌های پول دیجیتال را انجام داد. تبلت‌ها و گوشی‌های هوشمند تلفن همراه که دسترسی آن‌ها به وب فعال است می‌توانند به نظام‌های پول دیجیتال محبوب امروزی متصل شوند و از خدمات آن استفاده کنند.

«پول دیجیتال» در مقابل «پول مجازی»

اگرچه در توصیف پول‌ها، به این دلیل که پول دیجیتال و پول مجازی هر دو واسطه‌های الکترونیکی هستند این دو واژه معمولاً به جای یکدیگر به کار می‌روند، واژه «مجازی» در خود یک معنای ضمنی منفی دارد. «مجازی» نشان‌دهنده چیزی است که «ظاهراً واقعی» است؛ اما وقتی منظور از آن پولی باشد که در یک قطعه «دیجیتال» یا الکترونیک ذخیره می‌شود، به معنای حقیقی کلمه «واقعی» نیست. در واقع، در زبان‌هایی مثل زبان چینی، واژه «مجازی» به عنوان «ساخته شده از هیچ» معنا می‌شود به این مفهوم که آن شیء «فیزیکی» نیست بلکه توسط رایانه تولید یا شبیه‌سازی شده است.

بانک مرکزی اروپا پول مجازی را «نوعی پول دیجیتال بدون ضابطه‌مندی که توسط تولیدکنندگان آن منتشر و کنترل می‌شود و مورد پذیرش و استفاده اعضای یک جامعه مجازی است» تعریف کرده است. جدول (1) رابطه بین پول دیجیتال (پول) و پول مجازی را نشان داده است.

                جدول ۱- ماتریس پول A

وضعیت حقوقی	تنظیم نشده	نوع خاصی از پول محلی	پول مجازی
	تنظیم شده	سکه و اسکناس	پول الکترونیکی
			پول بانک تجاری (سپرده)
		فیزیکی	دیجیتال
		شکل پول

منبع: بانک مرکزی اروپا

عوامل تأثیرگذار بر توسعه پول‌های دیجیتال

طیفی از عوامل نیز وجود دارند که نسبت به پول‌های دیجیتال خاص هستند (به‌خصوص آن‌هایی که به ویژگی نامتمرکز بودن پول‌های دیجیتال ارتباط دارند).

عوامل طرف عرضه

در طرف عرضه، شکل‌گیری پول‌های دیجیتال مبتنی بر استفاده از یک دفتر کل توزیع شده عمدتاً توسط نهادهای غیربانکی بخش خصوصی مطرح شده است. برخی از عوامل طرف عرضه که ممکن است بر شکل‌گیری پول‌های دیجیتال در آینده با استفاده از دفتر کل توزیع شده تأثیرگذار باشند عبارت‌اند از:

• چندپارگی: هم‌اکنون بیش از 600 نوع پول دیجیتال وجود دارد که هر یک پروتکل‌هایی متفاوت برای پردازش و تأیید تراکنش‌ها داشته و رویکردهای مختلفی در رشد عرضه واحدهای پول دیجیتال دارند. این تنوع ممکن است مانعی برای پذیرش و استفاده از آن‌ها باشد زیرا چندپارگی می‌تواند مانع دستیابی به حد نصاب جمعیت کاربران برای تحقق اثرات شبکه‌ای پول‌های دیجیتال شود.

• مقیاس‌پذیری و کارایی: به دلیل محدودیت در مقیاس و پذیرش پول‌های دیجیتال، تعداد تراکنش‌هایی که هم‌اکنون در طرح‌های پول‌های دیجیتال پردازش می‌شود از نظر مقیاس بسیار کوچک‌تر از تراکنش‌های سیستم‌های پرداخت رایج است.

• ناشناس بودن: درجه ناشناس بودن صاحبان حساب در نظام‌های پول دیجیتال ممکن است نظام‌های مالی بسیاری را از استفاده مستقیم یا فراهم کردن تسهیلاتی که مشتریان بتوانند از خدمات پول‌های دیجیتال بهره‌مند شوند منصرف کند، زیرا در این صورت رعایت ضوابط ضد پولشویی و مبارزه با تامین مالی تروریسم در رابطه با تراکنش‌های پول‌های دیجیتال می‌تواند دشوار باشد.

• نگرانی‌های فنی و امنیتی: پول‌های دیجیتال مبتنی بر استفاده از یک دفتر کل باید میان اعضای شبکه خود اتفاق‌نظر ایجاد کنند تا مطمئن شوند این دفتر کل منحصربه‌فرد است. اگر به مدت طولانی نسخه‌هایی مختلف از دفتر کل همزمان مورد استفاده قرار گیرد یا رویه‌های دستیابی به اتفاق‌نظر دچار نقص باشد، مقبولیت پول‌های دیجیتال ممکن است به صورت منفی تحت تاثیر قرار گیرد.

• پایداری مدل کسب‌وکار: ایجاد یک مدل کسب‌وکار مبتنی پایدار در بلندمدت می‌تواند یک چالش خاص برای برخی از طرح‌های پول دیجیتال باشد.

عوامل طرف تقاضا

به منظور افزایش مقبولیت و به‌کارگیری پول‌های دیجیتال مبتنی بر دفاتر کل، آن‌ها باید بیشتر از مؤسسات مالی سنتی مزایایی را برای کاربران نهایی خود فراهم کنند. برخی از عوامل بالقوه که می‌توانند تقاضا برای استفاده از پول‌های دیجیتال و سازوکارهای پرداخت مربوطه آن‌ها را افزایش دهند عبارت‌اند از:

• امنیت: یکی از عوامل مهم طرف تقاضا درخصوص استفاده از پول‌های دیجیتال مبتنی بر دفاتر کل، ریسک زیان برای استفاده‌کنندگان است.

• هزینه: خدمات پول‌های دیجیتال مبتنی بر دفاتر کل یا فاقد کارمزد هستند یا مقدار کارمزدهای آن‌ها بسیار ناچیز است. حتی در برخی طرح‌های پول‌های دیجیتال اگر شخص بتواند پول دیجیتال جدید تولید کند امکان بالقوه برای «کسب سود» نیز دارد که بر اساس واحدهای پول مستقل به جای کارمزد تراکنش محاسبه می‌شود.

• قابلیت استفاده: به طور کلی، سهولت استفاده در اتخاذ روش‌ها و سازوکارهای پرداخت از اهمیت بالایی برخوردار است و می‌تواند عواملی مانند تعداد مراحل در فرآیند پرداخت را منعکس کند، خواه این فرآیند مبتنی بر انتقال مستقیم و یا مناسب و سهولت ادغام با سایر فرآیندها باشد.

• نوسانات و ریسک زیان: اگر کاربران بخواهند دارایی پول دیجیتال دریافت شده خود را جهت پرداخت برای مدتی در حساب دیجیتال خود نگهداری کنند ممکن است با هزینه‌ها و زیان‌های مرتبط با ریسک قیمت و نقدینگی مواجه شوند. این ریسک‌ها با توجه به تلاطم و نوسانات بازار که در برخی از طرح‌های پول‌ دیجیتال شناخته‌شده‌تر وجود دارد غیرواقعی است.

• غیر قابل فسخ بودن: طرح‌های پول دیجیتال مبتنی بر یک دفتر کل، اغلب فاقد سازوکارهایی برای رفع تعارضات هستند و پرداخت‌ها به شکل غیرقابل فسخ انجام می‌شوند که این امر ریسک ناشی از کلاهبرداری یا استرداد وجه برای دریافت‌کننده را کاهش می‌دهد.

سرعت پردازش، دسترسی داخلی، ناشناس بودن و یا حریم خصوصی داده‌ها، بازاریابی و اثرات حسن شهرت از دیگر عوامل جانبی طرف تقاضا هستند که می‌توانند بر روند شکل‌گیری پول‌های دیجیتال تاثیر بگذارند.

جستارهای وابسته

• پول الکترونیکی
• پول رمز
• بیت‌کوین
• پول
• پول فیزیکی

پانویس/ پاورقی

منابع

• Chuen, D. L. K. (Ed.). (2015). Handbook of digital currency: Bitcoin, innovation, financial instruments, and big data. Academic Press.
• Mullan, P. (2014). The Digital Currency Challenge: Shaping Online Payment Systems through US Financial Regulations. Palgrave Macmillan.
• CPMI (2015) “Digital currencies”, https://www.bis.org/cpmi/publ/d137.pdf, 21p., November 2015.
• ECB (2012) VIRTUAL CURRENCY SCHEMES, https://www.ecb.europa.eu/pub/pdf/other/virtualcurrencyschemes201210en.pdf.

پیوند به بیرون

الگوهای ناوبری

رده