نوشتار محتوا:پنجره تنزیل (Discount Window)

مفهوم:

والد:

بعد:

فرزند:

---

لید

پنجره تنزیل از جمله ابزارهای غیرمستقیم سیاست پولی است که بانک‌ها می‌توانند از طریق آن، ذخایر مورد نیاز خود را از بانک مرکزی استقراض کنند. بانک مرکزی با هدف ممانعت از فشار ناشی از کمبود نقدینگی در موسسات مالی و رخداد ورشکستگی‌های سیستماتیک، امکانات و ابزارهایی را برای دسترسی موسسات مالی واجد شرایط به نقدینگی پشتیبان ایجاد می‌کند.

قرض گیرندگان در ازای استقراض از پنجره تنزیل باید نرخ بهره‌ای را پرداخت کنند که به نرخ تنزیل معروف است. نرخ تنزیل نقش مهمی در سیاست پولی ایفاء می‌کند به نحویکه نرخ تنزیل بالا می‌تواند برای نشان دادن سیاست محدودکننده‌تر و انقباضی در بازار مورد استفاده قرار گیرد و نرخ پایین‌تر علامتی مبنی بر سیاست انبساطی‌ باشد. تسهیلات تنزیلی بانک مرکزی به بانک‌ها در سه نوع اعتبار اولیه، اعتبار ثانویه، و اعتبار فصلی اعطا می‌شود. بانک‌ها برای استفاده از پنجره تنزیل نیازمند به واسپاری اسناد و وثایق لازم برای تضمین بازپرداخت تسهیلات هستند. این اسناد و وثایق می‌تواند شامل اوراق بهادار دولت و شرکتهای دولتی و نهادهای عمومی، تسهیلات رهنی، تسهیلات تجاری و مصرفی، و سایر اسناد مشتری باشد.

تعریف به حد

پنجره تنزیل از جمله ابزارهای غیرمستقیم سیاست پولی است که به بانک‌ها این امکان را می‌دهد که در مواقع مواجهه با کسری نقدینگی، ذخایر مورد نیاز خود را از بانک مرکزی با پرداخت بهره‌ای تحت عنوان نرخ تنزیل و واسپاری اسناد و وثایق لازم برای تضمین بازپرداخت تسهیلات، استقراض کنند.

وجوه افتراق یا شقوق مختلف

پنجره تنزیل به عنوان ابزار سیاست پولی است که به نحو غیرمستقیم بر حجم نقدینگی اثر می‌گذارد. تمایز مهمی که بین پنجره تنزیل و عملیات بازار باز وجود دارد آنست که ذخایر استقراض شده از پنجره تنزیل نشات می‌گیرد در حالی که ذخایر استقراض نشده از عملیات بازار باز تامین می‌شود. ذخایر استقراض نشده مستقیما قابل کنترل هستند ولی ذخایر استقراض شده مربوط به حاشیه سودی می‌شود که بین نرخ عرضه وجوه بین بانکی و نرخ تنزیل وجود دارد.

فهرست مطالب

مقدمه

پنجره تنزیل ابزاری است که بانک‌ها می‌توانند ذخایر مورد نیاز خود را از فدرال رزرو استقراض کنند. بانک مرکزی می‌تواند برای ممانعت از کمبود نقدینگی برای اعمال فشار بر موسسات مالی و ایجاد ورشکستگی‌های سیستماتیک، برای موسسات مالی واجد شرایط از طریق ایجاد امکانات و ابزارهایی امکان دسترسی به نقدینگی پشتیبان را ایجاد کند که غالبا از آن تحت عنوان پنجره تنزیل یاد می‌شود.

در اولین روزهای ایجاد بانکداری مرکزی، پنجره تنزیل به عنوان ابزار اصلی عملیات بانکداری مرکزی تلقی شده که در آن بانک مرکزی وجوهی را به موسسات مالی نیازمند ارائه می‌داد. بعدها، با استفاده از عملیات بازار که تبدیل به یک ابزار مسلط سیاست پولی گردید، نقش پنجره تنزیل به یک نقش مکمل بدل شد و از همان ابتدا تبدیل به یک دریچه اطمینان برای کمک به سبک شدن فشارهای نقدینگی غیرمنتظره بر روی موسسات مالی گردید.

نرخ تنزیل

نرخ بهره‌ای که قرض گیرندگان در ازای استقراض از پنجره تنزیل باید پرداخت کنند، نرخ تنزیل نام دارد. کل مقدار استقراض شده از پنجره تنزیل ناچیز بوده زیرا فدرال رزرو هرگونه استقراض از پنجره تنزیل را منع می‌کند به جز در مواقعی که نیاز به تامین کمبودهای ذخیره موردی کوتاه‌مدت به وجود آید. نرخ تنزیل نقش مهمی در سیاست پولی ایفاء می‌کند زیرا از نظر سنتی تغییر در نرخ ممکن است اثر اعلان عمومی داشته باشد به این معنا که در برخی مواقع به بازار علامت می‌دهد که تغییر معنی‌داری در سیاست پولی در راه خواهد بود.

نرخ تنزیل بالا می‌تواند برای نشان دادن سیاست محدودکننده‌تر در بازار مورد استفاده قرار گیرد در حالی که نرخ پایین‌تر ممکن است علامتی مبنی بر سیاست انبساطی‌تر را القاء شود. بنابراین، تغییرات در نرخ تنزیل در بعضی مواقع همراه با تصمیمات FOMC جهت تغییر در نرخ عرضه وجوه همراه و هماهنگ بوده است. نرخ تنزیل بالاتر از نرخ عرضه وجوه بین‌بانکی بوده و تغییرات آن معمولا حدود یک درصد تعیین می‌شود و بنابراین در اکثر شرایط مقدار وام‌دهی تنزیل تحت ابزار اعتباری اولیه بسیار ناچیز خواهد بود.

انواع تسهیلات در قالب پنجره تنزیل

تسهیلات تنزیلی بانک مرکزی به بانک‌ها سه نوع هستند: اعتبار اولیه، اعتبار ثانویه، و اعتبار فصلی.

اعتبار اولیه، وام‌دهی تنزیلی است که مهمترین نقش را در سیاست پولی بازی می‌کند. بانک‌های سالم مجاز به استقراض این منابع در سررسیدهای بسیار کوتاه‌مدت (معمولا شبانه) هستند؛ بنابراین به آن تسهیلات وام‌دهی قاعده‌مند تلقی می‌شود.

اعتبار ثانویه به بانک‌هایی داده می‌شود که دچار مشکلات مالی شده و مسائل جدی در حوزه تامین نقدینگی را تجربه می‌کنند. نرخ بهره بر روی اعتبار ثانویه 5/0 درصد بالاتر از نرخ تنزیل تعیین می‌شود. نرخ بهره بر روی این تسهیلات در نرخی بالاتر از نرخ جریمه تعیین شده تا وضعیت کمتر سالم این قرض گیرندگان را منعکس کند.

اعتبار فصلی برای تامین نیازهای تعداد محدودی از بانک‌های کوچک در نواحی گردشگری و مناطق کشاورزی است که دارای الگوی فصلی برای پس‌انداز هستند. نرخ بهره بر روی اعتبار فصلی متصل به متوسط نرخ عرضه وجوه بین بانکی و نرخ‌های گواهی سپرده بوده است. ذخایر فدرال نیاز به تسهیلات اعتبار فصلی را به دلیل بهبود در بازارهای اعتبار و بنابراین تظاهر به حذف آن در آینده مورد کنکاش قرار می‌دهند.

نقش پنجره تنزیل در سیاست پولی

امروزه پنجره تنزیل به عنوان ابزار سیاست پولی، به عنوان بخشی از فرآیند پیچیده تری است که در آن نرخ تنزیل به طور خودکار تغییر کرده و منجر به افزایش یا کاهش در عرضه پول می‌گردد. رویه‌های عملیاتی فدرال رزرو در عمل، برای کنترل عرضه پول، مربوط به پنجره تنزیل و عملیات بازار باز می‌باشد که همزمان و با یکدیگر کار می‌کنند. تمایز مهمی در این رویه بین ذخایر استقراض شده و ذحایر استقراض نشده وجود دارد. ذخایر استقراض شده از پنجره تنزیل نشات می‌گیرد در حالی که ذخایر استقراض نشده از عملیات بازار باز از فدرال رزرو تامین می‌شود. در حالی که ذخایر استقراض نشده مستقیما قابل کنترل هستند، ذخایر استقراض شده مربوط به حاشیه سودی می‌شود که بین نرخ عرضه وجوه بین بانکی و نرخ تنزیل وجود دارد.

فدرال رزرو در طی دهه 1970 میلادی به دنبال سیاست هدفگذاری نرخ عرضه وجوه بین بانکی در سطحی قابل باور و سازگار با سطح حجم پول مطلوب بوده و عملیات بازار باز به خاطر حفظ نرخ عرضه وجوه در بازه محدود به اجرا درآمد و برای درک اهدف رشد پولی تعیین شده توسط کمیته بازار باز فدرال رزرو تعیین شده بود. تحت چنین اقدامات موثر در راستای میخکوب نمودن نرخ عرضه وجوه در کوتاه‌مدت، تغییر در نرخ تنزیل تنها تحت تاثیر حاشیه سودی بوده است که بین دو نرخ و در نتیجه بخشی از مجموع ذخایر بین ذخایر استقراض شده و استقراض نشده ایجاد می‌شود. به عبارت دیگر، اگر نرخ تنزیل در حالی افزایش پیدا می‌کرد که نرخ عرضه وجوه بالاتر از نرخ تنزیل باقی می‌ماند، ذخایر استقراضی از فدرال رزرو به طور نسبی در مقایسه با بازار عرضه وجوه بین بانکی کمتر جذاب بوده است. این اتفاق مقدار تقاضا برای ذخایر استقراض شده را کاهش داده اما تقاضا برای جایگزین آن یعنی ذخایر استقراض نشده را بالا می‌برد و این امر در نتیجه منجر به اعمال فشار بیشتر بر نرخ نرخ عرضه وجوه بین بانکی می‌گردد؛ با فرض ثابت بودن سیاست میخکوب کردن نرخ وجوه، فدرال رزرو عرضه ذخایر استقراض نشده را به وسیله خرید اوراق بهادار از طریق عملیات بازار باز افزایش می‌دهد. نتیجه همان نرخ عرضه وجوه بین بانکی بوده است اما ذخایر استقراض نشده در مقایسه با ذخایر استقراض شده بیشتری به وجود خواهد آمد.

فدرال رزرو بعد از 6 اکتبر 1979 از نرخ فد فاند و با هدفگذاری بر رویه عملیاتی که مربوط به هدفگذاری ذخایر استقراض نشده بوده است، تغییر مسیر داد. تحت این رویه‌ها، ذخایر موردنیاز از وقتی که بر مبنای سپرده‌های بانکی که دو هفته زودتر نگهداری می‌شوند، به صورت داده شده فرض می‌گردد. نتیجه آن شد که وقتی فدرال رزرو بر هدفگذاری برای ذخایر استقراض نشده تصمیم‌گیری کرد، سطح ذخایر استقراض شده نیز مورد توجه قرار گرفت.

سازوکار استقراض در پنجره تنزیل

موسسات تقریبا همیشه درخواست‌های تسهیلات را به وسیله تلفن به بانک‌های مرکزی اعلام و اطلاع‌رسانی می‌کنند و در طی تماس تلفنی، قرض گیرنده ماهیت کمبود تامین وجه را اعلام نموده و مقدار و مدت تسهیلات درخواستی را به طور شفاف توضیح می‌دهد.

کارکنان عضو بانک مرکزی اطمینان حاصل می‌کنند که موسسه اسناد لازم و مربوطه برای استقراض را پر کرده است و دارای وثیقه برای تضمین کل تسهیلات می‌باشد. وثیقه رضایت‌بخش ممکن است شامل اوراق بهادار نمایندگی و دولت، تسهیلات رهنی برای پوشش افراد مقیم از یک تا چهار نفر، اوراق بهادار دولت محلی و مرکزی، تسهیلات تجاری و مصرفی، و سایر اسناد مشتری برای تضمین کیفیت قابل قبول از وثایق می‌شود. بسیاری از موسساتی که نیاز دوره‌ای برای استقراض را پیش‌بینی می‌کنند، حفظ ترکیب وثیقه‌ای برای تسهیلات پنجره تنزیل را تضمین می‌کنند. وثیقه معمولا در بانک‌های مرکزی فدرال نگهداری شده یا تحت پوشش شخص ثالث قابل قبول قرار می‌گیرد، اما قرض‌گیرندگان در وضعیت مالی خوب ممکن است اجازه لازم برای نگهداری وثایق خود تحت شرایط ایجاد شده را توسط بانک‌های مرکزی دریافت کنند. ارزش اسمی وثیقه سپرده شده برای تضمین تسهیلات پنجره تنزیل به طور کلی مقدار تسهیلات را افزایش داده است و مابه التفاوت ایجاد شده برای ارائه پوششی در برابر زیان‌ها در رویدادهایی محسوب می‌شود که قرض گیرنده نکول کرده و فدرال رزرو برای نقد کردن وثیقه تحت فشار قرار می‌گیرد.

جستارهای وابسته

• سیاست پولی

• ذخایر قانونی

• عملیات بازار باز

پانویس/ پاورقی

منابع

• Mengle, D. L. (1993), The Discount Window. Instruments of the Money Market. Richmond: Federal Reserve Bank of Richmond, 3-14.
• Mishkin, Frederic S. & Stanley Eakins (2011), Financial Markets and Institutions, 7th Edition (The Prentice Hall Series in Finance), Prentice Hall.

پیوند به بیرون

الگوهای ناوبری

رده