نوشتار محتوا:کارت اعتباری (Credit Card)

مفهوم:کارت اعتباری

مفاهیم هم ارز:کارت بدهی، کارت شارژ و کارت پیش پرداختی

والد:کارت پرداخت الکترونیکی

بعد:شبکه

فرزند:ویزا، مسترکارت، امریکن اکسپرس و سایر

بعد:استفاده کننده

فرزند:بیزینس و عمومی

بعد:خدمات

فرزند:پایه و خدمات ویژه

---

کارت اعتباری نوعی از کارت پرداخت الکترونیکی است که توسط صادرکننده کارت در اختیار دارنده کارت قرار می‌گیرد تا دارنده کارت بتواند برای خرید کالا و خدمات از فروشندگان در ازاء وعده بازپرداخت اصل و فرع توافق شده به صادرکننده کارت در آینده اقدام کند و در عوض صادرکننده پرداخت مبلغ به فروشنده را بر عهده می‌گیرد.[1]

کارت‌های اعتباری نوعی از کارت پرداخت است که با کارت بدهی و یا کارت شارژ که دارنده کارت ملزم به تسویه کامل تعهدات خود در پایان ماه است و همچنین با کارت های نقدی چون کارت هدیه که دارنده کارت ملزم به واریز وجه در حساب مربوطه قبل از دریافت کارت است تفاوت دارد.

کارت اعتباری مانند کارت بدهی برای پرداخت الکترونیکی قابل استفاده بوده و به حساب بانکی شخص دارنده کارت متصل می باشد. اما با کارت اعتباری یک خط اعتبار تجدید شونده به دارنده کارت تعلق می گیرد. کارت اعتباری متفاوت از کارت شارژ می‌باشد زیرا کارت شارژ بر این اساس طراحی شده است که در پایان هر ماه جهت تسویه حساب کارت، کل مبلغ شارژ شده در آن توسط دارنده کارت به صادرکننده کارت که معمولا یک فروشنده است بازپرداخت ‌گردد و لذا امکان تجدید اعتبار وجود ندارد. ولی کارت‌های اعتباری به دارنده گان کارت اجازه می‌دهد تا پرداخت خود را در طول زمان انجام دهند به شرطی که مطابق شرایط قرارداد توافق شده اصل مبلغ و نرخ سود متناسب با آن را طبق قرارداد با بانک صادرکننده کارت بپردازد. کارت اعتباری با کارت نقدی نیز تفاوت‌هایی دارد و از کارت‌های نقدی مانند وجه نقد برای پرداخت‌های جاری به جای پول نقد استفاده می‌شود. تفاوت دیگر کارت اعتباری با کارت شارژ در این است که کارت اعتباری با نهاد شخص ثالثی تعامل دارد که وجه معامله را به فروشنده کالا پرداخت می‌کند و این وجه پرداختی توسط خریدار کالا به نهاد شخص ثالث بازپرداخت می‌گردد. این درحالیست که کارت شارژ توسط فروشنده صادر شده و بدین وسیله به خریدار اجازه می دهد تا موعد مشخصی پرداخت وجه را به تعویق می‌اندازد. [2]

فهرست مطالب

تاریخچه

مفهوم استفاده از کارت برای خرید از سال ۱۸۸۷میلادی توسط ادوارد بلامی در بهترین رمان او بوجود آمد. بلامی یازده بار از عبارت کارت اعتباری در زمان خود استفاده کرد اگرچه این کارت برای خرج‌ کردن درآمد توزیع شده دولت مورد استفاده قرار می‌گرفت، اما بیشتر شبیه به کارت بدهی بود تا کارت اعتباری.

مفهومی که مدنظر مشتریان برای پرداخت به تجار مختلف مطرح بوده و برای استفاده از کارت مشابه در نظر گرفته شد در سال ۱۹۵۰میلادی توسط رالف اشنایدر و فرانک مک‌نامارا -پایه‌گذار باشگاه داینرز -توسعه یافت و برای تجمیع و تلفیق کارت‌های متفاوت بکار گرفته شد. باشگاه داینرز، که با ادغام داین و ساین بوجود آمد اولین کارت شارژ با کاربری عمومی را تولید کرد و به گونه ای طراحی شد که کل قبض‌ پرداختی باید با هر صورتحساب پرداخت شود. این امر توسط کارت بلانچ و آمریکن اکسپرس در سال ۱۹۵۸ ادامه یافت و بواسطه آن یک شبکه جهانی کارت اعتباری بوجود آمد (اگرچه این کارت‌ها در ابتدا به صورت کارت‌های شارژ بوجود آمدند اما، بعداً ویژگی‌های کارت اعتباری را به خود اختصاص دادند).

طراحی کارت‌های اعتباری در سال‌های اخیر به عنوان یکی از ابزارهای مهم برای استفاده در پایانه‌ فروش به حساب می‌آید. ارزش کارت برای صادرکننده اغلب به کاربرد آن توسط مشتری و یا به ارزش مالی او برمی‌گردد. این امر منجر به افزایش کارت‌های ترکیبی از برندها و کارت‌های هم‌ریشه شده است که طراحی کارت هم‌ریشه (مثلاً یک دانشگاه یا محیط حرفه‌ای) به کاربرد بیشتر کارت‌های پرداخت ختم خواهد شد. در بسیاری از موارد درصدی از ارزش کارت به گروه هم‌ریشه باز می‌گردد.

کاربردهای کارت اعتباری

شرکت صادرکننده کارت اعتباری که به عنوان مثال از آن جمله می‌توان به یک بانک و یا اتحادیه اعتباری اشاره کرد، با فروشنگان و بازرگانان وارد توافق‌نامه‌هایی می‌شود تا از این طریق آن‌ها را مجاب کنند که کارت‌های اعتباری آن‌ها را بپذیرند. فروشندگان و بازرگانان نیز در اغلب موارد کارت‌های اعتباری را با نمایش علائم تجاری پذیرفته شده تبلیغ می‌کنند در حالی‌که این ابزارها را از لوگوی شرکت یا علامت ثبت و فهرست معرفی محصولات آن استخراج می‌کنند (به عنوان مثال در منوی یک رستوران ممکن است ذکر شود که کدام کارت اعتباری مورد پذیرش واقع می‌شوند). فروشنگان و بازرگانان نیز ممکن است این موضوع را شفاهاً تکرار کنند و با تعابیری نظیر «ما کارت‌های اعتباری برندهای Y,X و یا Z را می‌پذیریم» و یا «ما این کارت‌های اعتباری را قبول نمی‌کنیم» اقدام به جا انداختن یک یا چند کارت اعتباری در بازار می‌کنند.

صادرکننده، کارت اعتباری را در یک زمان مشخص و یا پس از تأیید حساب توسط ارائه‌دهنده اعتبار برای مصرف‌کننده صادر می‌کند و در این راستا ضرورتی ندارد که صادرکننده کارت همان ارائه کننده اعتبار باشد. سپس، دارندگان کارت نیز در ادامه اقدام به خرید از تاجر و بازرگانی خواهند کرد که آن کارت اعتباری موردنظر را قبول دارد. زمانی که خرید انجام می‌شود و به اتمام می‌رسد، دارنده کارت موافقت می‌کند که وجه مورد توافق را به صادرکننده کارت پرداخت کند. دارنده کارت رضایت خود را با امضاء‌ رسیدی که حاوی جزئیات و مشخصات کارت است به همراه درج مبلغ پرداختی و با واردکردن شماره شناسه شخصی موردنظر اعلام می‌کند. همچنین، بسیاری از فروشنگان و بازرگانان اکنون تأییدیه شفاهی از طریق تلفن و ابزارهای الکترونیکی مشابه را با استفاده از اینترنت تحت عنوان تراکنش مالی کارتی غیرحضوری نیز قبول دارند.

دارنده کارت، هرماه، صورتحسابی را مبنی بر میزان خرید با این کارت، میزان کارمزد معوق، و سایر اقلام بدهی دریافت می‌کند. در ایالات متحده، پس از دریافت صورتحساب، دارنده کارت می‌تواند نسبت به هر هزینه‌ای که تصور می‌کند صحیح نسیت و مغایرتی در آن وجود دارد اقامه دعوی کند. در این زمینه قانون حسابرسی اعتباری منصفانه جزئیاتی را از مقررات ایالات متحده آمریکا ارائه می‌کند. دارنده کارت اعتباری باید حداقل مبلغ بدهی را تا سرسید موردنظر پرداخت کند و یا اینکه گزینه دیگر یعنی پرداخت مبلغ بالاتر را انتخاب کند. صادرکننده اعتبار در صورت عدم پرداخت کامل مبلغ صورتحساب، بهره بیشتری طلب می‌کند (که نرخ آن به مراتب بیش از نرخ معمول است). مضاف بر این که اگر دارنده کارت در انجام حداقل مبلغ پرداخت تا سررسید ناکام بماند، صادرکننده اعتبار جریمه تأخیر یا سایر جریمه‌ها را وضع خواهد کرد. برای کمک به این‌که چنین مواردی کمتر رخ دهد، برخی از مؤسسات مالی اقدام به ترتیباتی برای پرداخت اتوماتیک از حساب بانکی دارنده کارت می‌کنند و لذا، در صورتی که وجه کافی در حساب دارنده کارت وجود داشته باشد، می‌توانند از اعمال این جریمه‌ها ممانعت به عمل آورند.

اگر مانده بدهی تا سررسید در هر ماه مرتباً پرداخت گردد، صادرکنندگان کارت اعتباری معمولاً از هزینه‌های بهره‌ای چشم‌پوشی می‌کنند اما در صورتی‌که تسویه نشود، بهره کامل بر کل مانده معوق تراز از تاریخ خرید اعمال می‌گردد.

سررسید کارت اعتباری زمانی است که دارنده کارت ملزم به بازپرداخت مانده معوق تراز پیش از اعمال بهره است. این تاریخ ممکن است متغیر باشد، اما معمولاً طیفی از ۲۰ تا ۵۵ روز بسته به نوع کارت اعتباری و بانک صادرکننده را در بر می‌گیرد. در صورتی که از شرایط خاصی تبعیت شود،‌ سیاست‌هایی برای بازپرداخت اعتبار اتخاذ می‌شود.

ویژگی های کارت اعتباری

کارت‌های اعتباری به مصرف‌کنندگان روشی آسان ارائه می‌کند تا هزینه‌ها را رهگیری کنند و برای پایش مخارج شخصی و رهگیری هزینه‌ها جهت تأمین اهداف مالیاتی و بازپرداخت بدهی به عنوان امری ضروری از آن بهره‌مند می‌گردند. کارت‌های اعتباری تقریباً در تمامی کشورها در شرکت‌های بزرگ مورد قبول واقع می‌شوند و با تنوعی از محدودیت‌های اعتباری و فرایندهای بازپرداخت بدهی‌ها در دسترس قرار می‌گیرند. برخی از این کارت‌های بانکی دارای هزینه‌های اضافی مانند پوشش بیمه هستند و برنامه‌های پاداش و تشویق به گونه‌ای است که حتی پس از خرید کالا امکان خرید کالاها و خدمات بیشتر را برای دارندگان کارت فراهم می‌سازد.

انواع کارت اعتباری

کارت‌های اعتباری تجاری (کسب و کار)

کارت‌های اعتباری تجاری (کسب و کار) کارت‌های اعتباری تخصصی هستند که به نام کسب‌و‌کارهای ثبت‌شده صادر می‌شوند و نوعاً برای اهداف تجاری مورد استفاده قرار می‌گیرند و کاربرد آن‌ها نیز در طی سال‌های اخیر افزایش یافته است. همچنین گزارش‌ها نشان می‌دهد که ۳۷ درصد کسب و کارهای کوچک در سال ۱۹۹۸ از کارت اعتباری تجاری (کسب و کار) استفاده کردند و تا سال ۲۰۰۹ این مقدار به رقمی بالغ بر ۶۴ درصد افزایش یافت.

کارت‌های اعتباری ایمن

کارت اعتباری ایمن نوعی کارت اعتباری است که توسط حساب سپرده دارنده کارت پشتیبانی و ایمن‌سازی می‌گردد. دارنده کارت به طور نوعی باید بین ۱۰۰ الی ۲۰۰ درصد از مقدار اعتبار مطلوب مورد نظرخود را در حساب خود سپرده‌گذاری کند. بنابراین اگر دارنده کارت ۱۰۰۰ دلار سپرده کند، در بازه مقداری ۵۰۰ الی ۱۰۰۰ دلار اعتبار دریافت خواهد کرد. در برخی موارد، صادرکنندگان کارت اعتباری انگیزه‌هایی را حتی بر روی پورتفوی کارت ایمن خود نیز برای مشتریان ارائه می‌کنند. در چنین مواردی، سپرده موردنیاز ممکن است کمتر از محدوده اعتباری مورد پذیرش باشد و شاید در حد پایینی معادل ۱۰ درصد حد اعتباری مطلوبش قرار گیرد. در واقع، این سپرده در حساب‌های پس‌انداز خاصی نگهداری می‌شود. صادرکنندگان کارت اعتباری به این خاطر این خدمات را ارائه می‌کنند که دریافتند زمانی ناترازی حساب‌های اعتباری کاهش می‌یابد که مشتری در صورت عدم تسویه بدهی و رفع ناترازی به نقطه‌ای برسد که تصور کند بازنده شده است.

کارت‌های پیش‌پرداختی

کارت‌های اعتباری پیش‌پرداخت به عنوان کارت‌های اعتباری واقعی تلقی نمی‌شوند زیرا هیچ اعتباری از جانب صادرکننده کارت تخصیص داده نمی‌شود:‌ دارنده کارت پولی را هزینه می‌کند که از طریق یک سپرده اولیه یا قبلی توسط خودش یا فرد دیگری مانند والدین یا کارفرمای خود در حساب ذخیره داشته باشد. با این وجود، برند کارت اعتباری (از قبیل دیسکاور ،‌مسترکارت ، امریکن اکسپرس یا JCB) را با خود یدک می‌کشد، زیرا به طرق مشابهی مانند کارت اعتباری از آن استفاده می‌گردد. برخلاف کارت بدهی، کارت‌های اعتباری پیش‌پرداخت عموماً نیازمند داشتن شماره شناسه شخصی نیستند. به عنوان استنثناء در این زمینه می‌توان به کارت‌های اعتباری پیش‌پرداخت با یک تراشه EMV اشاره کرد. این کارت‌ها در واقع بسیار نیازمند داشتن شماره شناسه شخصی هستند و این در صورتی قابل انجام است که عملیات پرداخت با تکنولوژی شماره شناسه شخصی و تراشه پشتیبانی گردد.

ایمنی خدمات

ایمنی کارت اعتباری بر پایه امنیت فیزیکی کارت پلاستیکی و خصوصی‌بودن شماره کارت اعتباری استوار است. بنابراین، هر وقت که شخصی غیر از دارنده به آن کارت و یا شماره آن دسترسی پیدا کند، ایمنی کارت اعتباری به طور بالقوه به خطر می‌افتد. در حالی ‌که فروشنگان و بازرگانان اغلب ممکن است شماره کارت اعتباری را بدون تأیید اضافی برای سفارش خرید از طریق پست الکترونیک قبول می‌کنند، اما فقط ارسال به آدرس‌های مورد تأیید به عنوان یک تجربه مشترک جهت تأمین اقدامات امنیتی برای به حداقل‌رساندن کلاهبرداری و تقلب معیار تعیین‌کننده خواهد بود. وقتی دسترسی به شماره کارت اعتباری امکان ایجاد تقلب آشکار و آسان را فراهم می‌کند، برخی از فروشنگان و بازرگانان شماره کارت اعتباری را برای خریدهای داخل فروشگاه‌ها قبول خواهند کرد اما بسیاری دیگر از آن‌ها فقط در صورتی قبول می‌کنند که خود کارت اعتباری هم باشد تا خرید قابل انجام باشد و در عین حال از دارنده کارت امضاء (برای کارت‌های مغناطیسی) هم می‌گیرند. امکان دارد که کارت‌های مفقودشده یا سرقتی لغو شوند، و اگر این کار به سرعت انجام گیرد، آن‌گاه با این کار تقلب و کلاهبرداری از این طریق بسیار محدودتر خواهد شد. بانک‌های اروپایی می‌توانند کاربران خود را ملزم کنند که حتماً مشخصات امنیتی دارندگان کارت یعنی شماره شناسه شخصی را همراه با کارت فیزیکی جهت خریدهای شخصی در سامانه‌های از پیش تعیین‌شده وارد نمایند.

کارت اعتباری در ایران

شواهدی در دست است که نشان می دهد استفاده از پرداخت های اعتباری در ایران از زمان هخامنشیان وجود داشته است. اسناد موجود از ده‌ها هزار لوح و کتیبه که در سال ۱۹۳۷ در ایران کشف و توسط ا موسسه خاورشناسی برای انجام مطالعات بیشتر قرض گرفته شده بود شامل کتیبه هایی است که برای پرداخت به کارگران استفاده می شده است. چارلز جونز پژوهشگر و کتابدار در موسسه خاورشناسی دانشگاه شیکاگو و همینطور متخصص لوح و کتیبه می‌گوید: عملکرد این لوح‌ها به‌نوعی شبیه به قبض یا کارت‌های اعتباری هستند و اطلاعات کامل و جامعی است که از طریق این کتیبه‌ها در آن زمان بین مقامات و ماموران منتقل می شده است". [4]

کارت اعتباری در ایران با دشواری زیادی روبرو بوده است. نخستین دستور العمل بانک مرکزی در این زمینه در خردادماه ۸۷ صادر شد. بر اساس این دستورالعمل کارت خرید اعتباری صرفاً در پایانه‌های فروش (اعم از فیزیکی و مجازی) و برای پرداخت وجه کالا یا خدمت خریداری‌شده قابل‌استفاده بود و در خودپردازها برای دریافت وجه نقد کاربرد نداشت. با استفاده از این کارت، وجه کالا و خدمات خریداری‌شده توسط بانک به فروشنده پرداخت می شد و سپس در پایان ماه صورت‌حساب از جانب بانک برای دارنده کارت ارسال می گردید. دارنده کارت حداقل ۱۰ روز از تاریخ صدور صورت‌حساب مهلت داشت تا وجه کالا یا خدمات خریداری‌شده را بدون هیچ‌گونه کارمزد یا سود اضافی به بانک پرداخت کند. البته این دستورالعمل در فاصله کمتر از شش ماه اصلاح و ویرایش دوم آن در آذرماه همان سال به شبکه بانکی کشور ابلاغ شد.

در دستورالعملی که برای صدور کارت اعتباری صادر شده بود از منابعی که بانک‌ها برای صدور کارت اعتباری باید از آن بهره گیرند، سخنی به میان نیامده بود. از همین رو مهرماه همان سال بانک مرکزی مجوز استفاده از منابع قرض‌الحسنه جذب‌شده برای صدور کارت‌های خرید اعتباری را صادر کرد. بر این اساس بانک‌ها و مؤسسات اعتباری می‌توانند تا سقف شش میلیون ریال به ازای هر کارت، از منابع قرض‌الحسنه جذب‌شده برای صدور کارت‌های خرید اعتباری استفاده کنند. بانک‌ها و مؤسسات اعتباری مجازند به تعداد حداقل کارت‌های صادرشده در چارچوب «دستورالعمل صدور و راهبری کارت خرید اعتباری» که توسط اداره نظام‌های پرداخت بانک مرکزی به آن‌ها ابلاغ شده است، نسبت به صدور کارت اعتباری اقدام کنند.منبع پیش‌بینی‌شده از سوی بانک مرکزی برای بانک‌ها چندان منبع خوشایندی نبود چرا که تقریباً بانک‌ها اقدامی به صدور کارت اعتباری از این منبع نکردند.

همین امر موجب می‌شود بانک مرکزی یک سال پس از آن، سال ۸۹، اقدام به تعریف طرحی برای گسترش کارت اعتباری کند: طرح خرید اعتباری به‌صورت مشترک میان بانک مرکزی و وزارت بازرگانی. طبق آن طرح قرار شد در هفته دولت حدود یک میلیون کارت اعتباری برای کارکنان دولت صادر شود. جواد اسماعیلی که آن زمان مدیر طرح ملی خرید اعتباری بود، گفت: «هم‌زمان با آغاز هفته دولت تمامی کارت‌های اعتباری کارکنان وزارتخانه‌های بازرگانی و کار و امور اجتماعی توزیع خواهد شد. هم‌زمان با توزیع کارت‌های اعتباری کارکنان وزارت بازرگانی و کار، ۱۱۹ هزار کارت خرید اعتباری نیز بین کارکنان وزارت آموزش‌وپرورش در استان تهران توزیع خواهد شد. هم‌اکنون اطلاعات مربوط به کارمندان دولت از ۲۵ استان کشور جمع‌آوری شده و روزانه بین ۴۰ تا ۱۰۰ هزار کارت اعتباری از سوی بانک عامل در حال صدور است." هر چند مدیران بخش‌های مختلف کشور از اجرایی شدن این طرح اطلاع می‌دادند و هر روز خبری از توزیع کارت اعتباری در میان بخش‌های مختلف شهروندان منتشر می‌شد اما این طرح موفقیت چندانی به دست نیاورد و کارمندان دولت که هدف اصلی اجرای این طرح بودند از آن استقبال نکردند.

در آن زمان نیز دولت تصمیم گرفته بود کارت اعتباری را توسعه دهد و صدور کارت اعتباری را در کارنامه خود ثبت کند؛ آیین‌نامه اجرایی آن را ابلاغ کرده بود و سعی می‌کرد نشان دهد آیین‌نامه ابلاغ‌شده از کارایی لازم برخوردار است اما پس از مدتی به نظر می‌رسد مسئولان بانک مرکزی به این نتیجه رسیده‌اند که استفاده از منابع قرض‌الحسنه برای کارت اعتباری مناسب نیست، چرا که منابع قرض‌الحسنه محدود است و بانک‌ها چندان اشتیاقی برای استفاده از آن منابع برای صدور کارت اعتباری ندارند از همین رو تصمیم گرفتند عقد دیگری را برای کارت اعتباری در نظر گیرند. شهریورماه ۹۰ بانک مرکزی در دستورالعملی استفاده از عقد مرابحه را برای صدور کارت اعتباری ابلاغ کرد.

در ابتدا کارت اعتباری در قالب کارت اعتباری خرید کالای ایرانی مطرح شد و بانک‌ها به متقاضیان این کارت تا سقف ۱۰ میلیون تومان اعتبار می‌دادند تا بتوانند نیازهای خود را از طریق خرید کالای ایرانی رفع کنند. این طرح هر چند به‌عنوان یکی از طرح‌های خروج از رکود مطرح شد اما با یدک کشیدن نام کارت اعتباری سعی کرد هم به کارت اعتباری رونق بخشد و هم به کارخانه‌های تولیدکننده کالای ایرانی. هرچند این طرح نیز چندان مورد استقبال قرار نگرفت

انتقادات از کارت اعتباری

مسافران از ایالات متحده به این دلیل با مشکلاتی در خارج از کشور مواجه شدند که بسیاری از کشورها به منظور انجام تراکنش‌های مالی و بانکی کارت‌های هوشمند را معرفی کرده‌اند. از سال ۲۰۱۰ میلادی، سیستم بانکداری ایالات متحده کارت‌ها را بروزرسانی ننموده و با مخاطبان خود در ایالات متحده ارتباط برقرار نکرد و در توجیه این موضوع ابراز کردند که صرف هزینه برای این اقدامات یک عامل بازدارنده بوده است. از سال ۲۰۱۵،‌ کارت‌های هوشمند رونمایی شدند و در ایالات متحده مورد استفاده قرار گرفتند. سایر مسائل و مشکلات مربوط به کارت‌های اعتباری در ارتباط با اتخاذ سیاست‌های نامناسب بوده و نظیر آن را هنوز هم برای مشتریان فعال در انگلستان شاهد هستیم.[3]

پانویس/ پاورقی

منابع

پیوند به بیرون

الگوهای ناوبری

رده