نوشتار محتوا:اسناد بازرگانی (Commercial documents)

مفهوم:

والد:

بعد:

فرزند:

---

لید

اسنادی وجود دارند که در تجارت بین‌الملل مورد نیاز بوده و ماهیت مستندسازی آنها تا حد زیادی به قرارداد اصلی آن (به عنوان مثال قرارداد فروش)، ماهیت کالاها، ‌ارزش بار، ‌پیچیدگی فروش صادراتی،‌ نوع حمل موردنیاز و قواعد آن، محدودیت‌ها و توافقات تجاری کشورهای ذیربط بستگی دارند. اسناد بازرگانی از این دسته اسناد به حساب می‌آیند. اسناد بازرگانی شامل «اسناد حمل» و «فاکتورهای بازرگانی و سایر اسناد» می‌باشد. از مهمترین اسناد بازرگانی اسناد حمل است که بیانگر قرارداد حمل، ‌رسید کالا و جزئیات حمل می‌باشد و به دو گروه تقسیم‌بندی می‌شوند: آن دسته‌ای که به کالاها عنوان می‌دهند (اسناد قابل مذاکره) و گروهی که به کالاها، عنوان نمی‌دهند (اسناد غیرقابل مذاکره). بارنامه یک سند قابل مذاکره است در حالی که راه‌نامه هوایی یک سند غیر قابل مذاکره می‌باشد. همچنین فاکتور بازرگانی، فاکتوری است که توسط فروشنده برای خریدار صادر می‌شود. همچنین فاکتور بازرگانی توسط فروشنده مطابق با قرارداد (یا پیش فاکتور) باید صادر گردد. این فاکتور به طور طبیعی با همان پول رایج مشابه مانند قرارداد یا اعتبار اسنادی صادر می‌شود. صحت و دقت فاکتور بازرگانی دارای اهمیت بسیاری در اعتبار اسنادی است.

تعریف به حد

اسناد بازرگانی  مفهومی برآمده از اعتبارات اسنادی است. اسناد بازرگانی به معنای فاکتورها، اسناد حمل، اسناد مالکیت یا سایر اسناد مشابه یا هر سند دیگر است که ممکن است جزء اسناد مالی نباشند. اسناد بازرگانی شامل «اسناد حمل» و «فاکتورهای بازرگانی و سایر اسناد» می‌باشد.

وجوه افتراق یا شقوق مختلف

اسناد دو نوع می‌باشند: اسناد مالی و اسناد بازرگانی. اسناد بازرگانی به معنای فاکتورها، اسناد حمل، اسناد مالکیت یا سایر اسناد مشابه یا هر سند دیگر است. در حالیکه اسناد مالی به معنای بارنامه، سند بدهی، چک‌ها، یا سایر ابزارهای مشابه برای دستیابی به پرداخت وجه مورد استفاده قرار می‌گیرند. اسناد بازرگانی ممکن است جزء اسناد مالی نباشند.

فهرست مطالب

مقدمه

اسنادی وجود دارند که در تجارت بین‌الملل مورد نیاز بوده و ماهیت مستندسازی آنها تا حد زیادی به قرارداد اصلی آن (به عنوان مثال قرارداد فروش)، ماهیت کالاها، ‌ارزش بار، ‌پیچیدگی فروش صادراتی،‌ نوع حمل موردنیاز و قواعد آن، محدودیت‌ها و توافقات تجاری کشورهای ذیربط بستگی دارند.

اسناد کلیدی که در تجارت بین‌الملل برای کالاها وجود دارند،‌ شامل قرارداد فروش، بارنامه (یا سایر اسناد حمل)، فاکتورهای بازرگانی، اسناد مرتبط با مبحث پرداخت (اعتبار اسنادی، برات، ضمانت‌نامه بانکی، برات بانکی، سند بدهی و غیره)، ‌اسناد بیمه و غیره می‌باشند. طرف‌های تجاری ملزم به ورود به تعدادی از توافقات زیرمجموعه به طور مثال با شرکت‌های حمل، شرکت‌های بیمه، و بانک‌ها می‌شوند که این بستگی به قرارداد مربوطه در خصوص فروش دارد. نقل و انتقال در تجارت بین‌المللی، طرف‌های تجاری را ملزم به مدیریت دقیق تعدادی اسناد نموده و طرف‌های تجاری باید با نحوه استفاده صحیح و تله‌های بالقوه مربوط به اسناد آشنا باشند.

طبق URC 522 (قواعد متحدالشکل برای وصولی‌ها،‌ نسخه ۱۹۹۵،‌انتشارات اتاق بازرگانی بین‌المللی شماره ۵۲۲)، اسناد دو نوع می‌باشند: اسناد مالی و اسناد بازرگانی. این قواعد متحد‌الشکل اسناد مالی و اسناد بازرگانی را به شرح ذیل تعریف می‌کند (ماده ۲ URC 522).

۱.اسناد مالی به معنای بارنامه، سند بدهی، چک‌ها، یا سایر ابزارهای مشابه برای دستیابی به پرداخت وجه مورد استفاده قرار می‌گیرند.

۲.اسناد بازرگانی به معنای فاکتورها، اسناد حمل، اسناد مالکیت یا سایر اسناد مشابه یا هر سند دیگر است که ممکن است جزء اسناد مالی نباشند. اسناد بازرگانی شامل اسناد حمل و فاکتورهای بازرگانی و سایر اسناد می‌باشد.

اسناد حمل

در تجارت بین‌الملل برای کالاها هر دو خریدار یا فروشنده نیاز به انعقاد قرارداد برای عامل حمل و تحویل کالا یا بارفرابر(freight forwarder) دارد. بنگاه‌های کوچک و متوسط مشترکا حمل را به وسیله بارفرابر ‌انجام می‌دهند و بارفرابر، فضا را برای کالا در بسیاری از موارد ذخیره‌سازی یا رزرو کرده و ترتیبات گمرکی را نیز انجام می‌دهد. در محلی که در آن کالا به حمل کننده یا شرکت حمل تحویل داده می‌شود، مباشر حمل، اسناد حمل را از شرکت حمل یا بارفرابر دریافت می‌کند. محلی که بارفرابر (یا شرکت حملی که مالک کشتی نیست NVOCC) بارنامه صادر می‌کند، بارنامه به طور خاص بارنامه بارفرابر ‌یا بارنامه داخلی نامیده می‌شود. بارفرابر یا NVOCC جایگاه دوگانه در حمل کالا بازی می‌کنند: شرکت حمل، بار را ‌به مباشران خود و مباشر حمل آن را به شرکت حملی مالک کشتی است (VOCC) تحویل می‌دهد.

اسناد حمل بیانگر قرارداد حمل، ‌رسید کالا و جزئیات حمل می‌باشد و به دو گروه تقسیم‌بندی می‌شوند: آن دسته‌ای که به کالاها عنوان می‌دهند (اسناد قابل مذاکره) و گروهی که به کالاها، عنوان نمی‌دهند (اسناد غیرقابل مذاکره). بارنامه یک سند قابل مذاکره است در حالی که راه‌نامه هوایی یک سند غیر قابل مذاکره می‌باشد.

بارنامه

بارنامه به عنوان یک سند قابل مذاکره و رسید دریافت کالا به حساب می‌آید و تفویض عنوان یا مالکیت به کالا را از طریق وضع حقوق پیمانی دارنده در زمانی معین در قبال شرکت حمل انجام می‌دهد. بارنامه نه تنها تصدیقی است مبنی بر این که کالا بر روی عرشه کشتی بارگیری شده است (یا این که کالا توسط شرکت حمل در بارنامه دریافت شده است) بلکه،‌ قرارداد جداگانه‌ای با شرکت حمل نیز است که شامل عنوان کالا می‌شود. خریدار نمی‌تواند تحت بارنامه بدون مالکیت این سند، به کالا دسترسی داشته باشد. بارنامه توسط شرکت حمل صادر شده و دارای وضعیت قابل مذاکره است. این سند، حق دریافت کالا را همراه با تصدیق قرارداد شرایط حمل ‌و دریافت کالا فراهم می‌کند.

گیرنده یا دارنده کالا که بارنامه برای وی ظهرنویسی شده است می‌تواند کالا را در ازای ارائه بارنامه اصلی، وصول کند. بانک‌ها نیز معمولا بارنامه را لازم دارند تا بر اساس سفارش بانک یا مباشر حمل عمل کرده و توسط آن‌ها ظهرنویسی شود، بنابراین بارنامه اطمینان می‌دهد که بانک یا خریدار می‌تواند کالا را وصول نماید. وضعیت قابل مذاکره بارنامه به کالا امکان می‌دهد تا در حال ترانزیت، ‌فروخته شود.

بارنامه‌ها در عمل در سه مسیر مختلف صادر می‌شوند و بارنامه بر مبنای نوع آن صادر می‌شود. هنگامی که کالا در ازای بارنامه تحویل داده می‌شود، سایر موارد در این چارچوب فاقد ارزش خواهند بود. فروشنده یا اولا بارنامه‌ها را به خریدار خارجی یا نماینده وی ارسال می‌کند و یا ثانیا آن‌ها را از طریق سیستم بانکی برای وصول یا برای پرداخت توسط اعتبار اسنادی ارائه می‌کنند. جایی که خریدار بارنامه را قبل از بارگیری کالا دریافت نکند،‌ خریدار ممکن است هزینه دموراژ یعنی هزینه‌های انبارداری را برعهده گیرد و در این راستا، خریدار به دنبال بازیابی زیان‌هایی است که باعث ایجاد تاخیر می‌شود.

بارنامه‌ها با وضعیت قابل مذاکره نیز به این ترتیب صادر می‌شوند:

- صدور بارنامه بر مبنای بارنامه حمل مرکب یا بارنامه چندوجهی است و زمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد که کالا توسط کانتینر از ترمینال داخلی به یک بندر صادراتی، بندر مقصد و بالاخره به ترمینال داخلی در کشور واردکننده حمل شود. اپراتور حمل چندوجهی که حمل مرکب را صادر می‌کند باید یا به عنوان نماینده شرکت حمل یا خود شرکت حمل ‌امضاء نماید.

- بارنامه تحت خدمات منظم کشتیرانی برای خدمات حمل بین دو بندر در جایی قرار می‌گیرد که کشتی ‌حمل کننده در آن دارای اسکله قانونی است.

- بارنامه پشت سفید، حاوی همه جزئیات قرارداد شرکت نیست. سمت دیگر این ‌بارنامه، خالی است و قرارداد حمل را اظهار نمی‌کند.

راه‌نامه هوایی

راه‌نامه هوایی به مفهوم رسید کالا توسط شرکت حمل یا نماینده هوایی و شاهد قرارداد حمل می‌باشد. اما، بارنامه حمل هوایی سند موضوع کالا نبوده و بنابراین، سند قابل مذاکره محسوب نمی‌شود. راه‌نامه هوایی باید حداقل در ۹ نسخه کپی شده که سه نسخه کپی اول آن باید به عنوان سند اصلی طبقه بندی شود. اولین نسخه کپی به وسیله شرکت حمل ‌صادرکننده، دومین نسخه کپی توسط گیرنده کالا و نسخه سوم کپی، نزد مباشر حمل نگهداری می‌شود.

راه‌نامه دریایی

راه‌نامه دریایی، مشخصات کالا را توضیح داده و حاوی جزئیات قرارداد حمل می‌باشد اما جزء اسناد قابل مذاکره نیست. راه‌نامه دریایی درقالب شاهد عنوان برای کالا نبوده و کالا برای گیرنده که نام وی در راه‌نامه دریایی مشخص شده، ارسال و ترخیص می‌شود. راه‌نامه‌های دریایی برای دوره حمل کوتاه، صادر می‌شوند زیرا معمولا هیچ زمانی، برای بارنامه قابل مذاکره جهت ارسال به خریدار به منظور ترخیص سریع کالا جهت واردات وجود ندارد.

بارنامه‌های چارتر

بارنامه‌های چارتر در جایی صادر می‌شوند که صادرکننده، کشتی حمل را چارتر می‌کند. به خاطر ماهیت غیراستاندارد قرارداد حمل، و مطالبات بالقوه در قبال کالا از سوی مالک کشتی، در صورتی که به چارتر پرداخت نشود، این بارنامه‌ها به طور نرمال به عنوان بارنامه‌های شبه قابل مذاکره یا شبه قابل انتقال و تبدیل به وجه نقد تلقی نمی‌شوند.

بارنامه‌های غایب یا مفقود شده

بعضا اتفاق می‌افتد پیش از آن که بارنامه‌ها به دست خریدار برسد، بار به کشور واردکننده می‌رسد. خریدار از این مسئله اطلاع پیدا کرده که کالا برای وصول آماده بوده و این که ناکامی در وصول کالا باعث تحمیل هزینه‌های خسارت دیرکرد یا معطلی کشتی در بندر (دموراژ) می‌شود. خریدار، از بانک درخواست خواهد کرد تا ضمانت‌نامه‌ای (یا تضمین جبران خسارات احتمالی آتی) را برای شرکت حمل صادر کند و درخواست ترخیص کالا را مطرح کرده تا به شرکت حمل بازپرداخت شود و این در صورتی است که شرکت حمل در نتیجه ترخیص بار بدون بارنامه اصلی متحمل زیان شود. اگر بانک، ریسک انجام این کار را قبول نماید، خریدار (مشتری بانک) به طور طبیعی باید تضمین خسارات احتمالی آتی را امضاء و برای بازپرداخت به بانک توافق نماید و این در صورتی است که مطالبه‌ای بر علیه بانک صورت پذیرد. خریدار همچنین، زمانی تحویل بارنامه‌ها به بانک را بر عهده می‌گیرد که بارنامه در دسترس و در اختیار او قرار گیرد. اگر چنانچه فروشنده انتظار دریافت وجه پرداختی بر روی وصولی اسنادی یا بر مبنای اعتبار اسنادی داشته باشد، خریدار همچنین مجبور به پرداخت وصولی بر روی رسید مذکور شده یا هرگونه بارنامه صادر شده بر روی آن را قبول کند.

فاکتور‌های بازرگانی و سایر اسناد

هنگامی که قرارداد جاری می‌شود و حمل کالا، آماده انجام است، برخی از اسناد ذیل مورد نیاز خواهند بود و این بستگی به شرایط قرارداد و قواعد و مقررات کشورهای ذیربط دارد.

فاکتورهای بازرگانی

فاکتور بازرگانی، فاکتوری است که توسط فروشنده برای خریدار صادر می‌شود. فاکتور بازرگانی توسط فروشنده مطابق با قرارداد (یا پیش فاکتور) باید صادر گردد. این فاکتور به طور طبیعی با همان پول رایج مشابه مانند قرارداد یا اعتبار اسنادی صادر می‌شود. صحت و دقت فاکتور بازرگانی دارای اهمیت بسیاری در اعتبار اسنادی است. توصیف کالا در فاکتور بازرگانی مربوط به موردی می‌‌شود که در اعتبار اسنادی ذیربط آشکار می‌شود (ماده 18(c) از UCP 600).

لیست عدل‌بندی

لیست عدل‌بندی برای توصیف نحوه بسته‌بندی کالا برای حمل مورد استفاده قرار می‌گیرد. فرم‌های لیست عدل‌بندی در مراکز بازرگانی یا شرکت‌های بسته‌بندی در دسترس می‌باشند. لیست عدل‌بندی در بردارنده حمل کننده/صادرکننده، گیرنده کالا و طرف تجاری موردنظر بوده و بیانگر جزئیاتی نظیر وزن، شماره سریال، و علامت بر روی بسته‌بندی می‌باشد. برخی کشورها ممکن است الزامات مشخصی را برای بسته‌بندی کالا تنظیم و تهیه نمایند. لیست عدل‌بندی برای بایگانی مطالبات بیمه، زمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد که در طی حمل، زیان یا خسارت به بار، حادث شود.

گواهی مبدا

گواهی مبدا، کشوری را گواهی می‌کند که کالا در آن تولید شده یا منشا گرفته، یا در آن مزیتی به آن، اضافه یا ساخته شده است. گواهی‌های مبدا به طور نرمال توسط اتاق بازرگانی در کشور صادرکننده صادر می‌شوند، اما برخی کشورها نیاز به نماینده رسمی یا حتی نماینده‌ای در بندر بارگیری کالا داشته تا گواهی‌های مذکور را امضاء یا صادر نماید. گواهی خود صادرکننده نیز در بسیاری از موارد قابل قبول می‌باشد.

گواهی بازرسی

گواهی بازرسی، ممکن است توسط قوانین کشور واردکننده برای اطمینان از این موضوع مورد نیاز شود که کالا محدود به مقررات محلی می‌شود. خریداران نیز ممکن است برای چنین گواهی‌هایی فراخوانده شده تا از کیفیت کالا اطمینان حاصل نمایند. اما، گواهی‌های بازرسی ضمانت نمی‌کنند که کالای بازرسی شده با قرارداد تطبیق ندارد. اس. جی. اس، اینترتک اینترنشنال، کوتکنا و بیورو وریتا از جمله مشهورترین نهادهای بازرسی به شمار می‌روند. هرچند گواهی بازرسی الزامی نیست، اما اغلب در نقل و انتقال از طریق اعتبار اسنادی یا بین طرف‌های تجاری ناآشنا، ضروری است.

جستارهای وابسته

• اعتبارات اسنادی

• بارنامه

• اسناد حمل

• فاکتورهای بازرگانی

پانویس/ پاورقی

منابع

• Jimenez (2012). ICC Guide to Export/Import: Global Standards for International Trade, 4th ed., ICC Publication No. 686, Paris, France, p. 23.
• Kim, S. M. (2020). Payment Methods and Finance for International Trade, Springer, ISBN: 9789811570384, 9789811570391.

پیوند به بیرون

الگوهای ناوبری

رده