گواهی سپرده قابل انتقال (Negotiable CD)

مفهوم:

والد:

بعد:

فرزند:

---

لید

گواهی سپرده یکی از ابزاهای بازار پول برای جذب منابع سرمایه‌گذاران به ویژه در کوتاه مدت است که ممکن است به دو نوع قابل معامله یا غیرقابل معامله باشد. در گواهی سپرده غیرقابل معامله، سپرده‌گذار اولیه برای برداشت اصل پول و بهره آن باید تا سررسید صبر کند و اگر بخواهد زودتر از تاریخ سررسید، از سپرده خود برداشت کند، باید مبلغی را به عنوان جریمه بپردازد. در مقابل آن گواهی سپرده قابل¬معامله قرار دارد که تا پیش از معرفی آن، کسانی که می‌خواستند پول را خود مثلاً یک‌ماهه سرمایه‌گذاری کنند، انگیزه‌ای برای سپرده‌گذاری نزد یک بانک نداشتند، زیرا بازدهی کمتر از نرخ‌های بازار دریافت می‌کردند، مگر اینکه سپرده خود را برای مدت زمان طولانی مسدود می‌کردند. با ظهور گواهی سپرده، مشتریان بانک می‌توانستند یک گواهی سپرده با سررسید سه ماهه یا بیشتر را که بازده متناسب با نرخ بهره بازار داشت، خریداری کنند و با فروش آن در بازار، کل سرمایه خود یا بیشتر از آن را (بسته به شرایط بازار) دریافت کنند. این نوآوری در کمک به مؤسسات سپرده‌پذیر برای افزایش وجوه تأمین شده از طریق بازار پول مؤثر بود. همچنین موجب پدید آمدن عصر جدیدی از رقابت بین مؤسسات سپرده‌پذیر شد.

تعریف به حد

گواهی سپرده، اوراق منتشر شده توسط یک بانک یا مؤسسه اعتباری است که نشان‌دهنده سپرده‌گذاری مبلغ معینی پول در مؤسسه سپرده‌پذیر ناشر است. گواهی سپرده توسط بانک‌ها و مؤسسات اعتباری به منظور فراهم کردن وجوه لازم برای تأمین مالی فعالیت‌های کسب‌وکار منتشر می‌شود. گواهی سپرده شامل تاریخ سررسید و نرخ بهره مشخص است و می‌تواند با مبالغ اسمی گوناگون انتشار یابد. هرچند محدودیتی برای سررسید گواهی سپرده وجود ندارد، ولی ممکن است مقامات ناظر، حداقل زمانی را برای سررسید این اوراق در نظر بگیرند.

وجوه افتراق یا شقوق مختلف

گواهی سپرده در کنار اسناد خزانه، اوراق تجاری، پذیرش بانکی و قرارداد بازخرید، انواع مختلف ابزار بازار پول را شکل می¬دهند. اوراق بازار پول، شامل اوراق بدهی با سررسید حداکثر یک ساله است. دولت‌ها با انتشار اسناد خزانه، شرکت‌ها با انتشار اوراق تجاری و بانک‌ها با انتشار اسناد و گواهی سپرده از جمله ناشران بازار پول به شمار می‌آیند. سرمایه‌گذاران به این دلیل به بازار پول تمایل دارند که ابزارهای مورد معامله در آن نقدشوندگی بسیار بالا و ریسک اعتباری پایینی دارند. بانک‌ها، مؤسسات محلی، شرکت‌ها، صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک و افراد عادی از جمله سرمایه‌گذاران بازار پول هستند.

فهرست مطالب

تعریف گواهی سپرده

گواهی سپرده، اوراق منتشر شده توسط یک بانک یا مؤسسه اعتباری است که نشان‌دهنده سپرده‌گذاری مبلغ معینی پول در مؤسسه سپرده‌پذیر ناشر است. گواهی سپرده توسط بانک‌ها و مؤسسات اعتباری به منظور فراهم کردن وجوه لازم برای تأمین مالی فعالیت‌های کسب‌وکار منتشر می‌شود. گواهی سپرده شامل تاریخ سررسید و نرخ بهره مشخص است و می‌تواند با مبالغ اسمی گوناگون انتشار یابد. هرچند محدودیتی برای سررسید گواهی سپرده وجود ندارد، ولی ممکن است مقامات ناظر، حداقل زمانی را برای سررسید این اوراق در نظر بگیرند.

گواهی سپرده قابل معامله

گواهی سپرده ممکن است قابل معامله یا غیرقابل معامله باشد. در گواهی سپرده غیرقابل معامله، سپرده‌گذار اولیه برای برداشت اصل پول و بهره آن باید تا سررسید صبر کند و اگر بخواهد زودتر از تاریخ سررسید، از سپرده خود برداشت کند، باید مبلغی را به عنوان جریمه بپردازد. در مقابل گواهی سپرده قابل معامله به سپرده‌گذار اولیه (یا مالکان بعدی گواهی سپرده) اجازه می‌دهد تا گواهی سپرده را پیش از سررسید نیز در بازار بفروشند. گواهی سپرده قابل معامله در اوایل دهه ۱۹۶۰ در امریکا معرفی شد. در آن زمان نرخ بهره‌ای که بانک‌ها می‌توانستند برای انواع سپرده بپردازند، محدود به نرخ بیشینه‌ای بود که توسط بانک مرکزی تعیین می¬شد (به جز سپرده‌های دیداری که شامل سپرده‌های دارای سررسید کمتر از یک ماه بود و می‌توانست بهره نپردازد). بنا به دلایل پیچیده تاریخی و سیاسی، این نرخ‌های بیشینه در ابتدا پایین بود، متناسب با افزایش سررسید بیشتر می‌شد و برای سررسیدهای نه‌چندان طولانی، کمتر از نرخ‌های بازار بود. تا پیش از معرفی گواهی سپرده قابل معامله، کسانی که می‌خواستند پول خود را مثلاً یک‌ماهه سرمایه‌گذاری کنند، انگیزه‌ای برای سپرده‌گذاری نزد یک بانک نداشتند، زیرا بازدهی کمتر از نرخ‌های بازار دریافت می‌کردند، مگر اینکه سپرده خود را برای مدت زمانی طولانی مسدود می‌کردند. با ظهور گواهی سپرده، مشتریان بانک می‌توانستند یک گواهی سپرده با سررسید سه ماهه یا بیشتر را که بازده متناسب با نرخ بهره بازار داشت، خریداری کنند و با فروش آن در بازار، کل سرمایه خود یا بیشتر از آن را (بسته به شرایط بازار) دریافت کنند. این نوآوری در کمک به مؤسسات سپرده‌پذیر برای افزایش وجوه تأمین¬شده از طریق بازار پول مؤثر بود. همچنین موجب پدید آمدن عصر جدیدی از رقابت بین مؤسسات سپرده‌پذیر شد.

در اقتصاد آمریکاگواهی سپرده قابل معامله از نظر مبلغ اسمی به دو نوع تقسیم می‌شود؛ نوع اول گواهی سپرده با ارزش اسمی بالا است که معمولاً در مقادیر یک میلیون دلار یا بیشتر منتشر می‌شود. نوع دوم گواهی سپرده با ارزش اسمی پایین (معمولاً کمتر از ۱۰۰ هزار دلار) است که یک ابزار مالی در سطح خرد به شمار می‌آید.

انواع گواهی سپرده غیرقابل معامله

رایج‌ترین نوع گواهی سپرده غیرقابل معامله آن است که وجوه سپرده‌گذاری شود و تا پایان دوره امکان برداشت آن وجود نداشته باشد و در سررسید برداشت شود. بانک‌ها و مؤسسات اعتباری، انواع مختلف گواهی سپرده را با ساختار و شرایط متفاوت ارائه می‌کنند که برخی از آنها به شرح ذیل است:

گواهی سپرده با افزایش نرخ

این نوع گواهی سپرده به سپرده‌گذار امکان می‌دهد که طی عمر سپرده‌گذاری معمولاً یک بار نرخ سود را افزایش دهند. بنابراین اگر شما یک سپرده پنج ساله افتتاح کنید و طی دوره نرخ‌های بهره افزایش یابد، شما یک بار فرصت دارید که نرخ جدید ارائه شده توسط بانک را انتخاب کنید و این نرخ برای مدت باقیمانده عمر سپرده، اعمال خواهد شد.

گواهی سپرده افزایشی

گواهی سپرده افزایشی به شما اجازه می‌دهد به جای نرخ بهره، مبلغ سپرده خود را افزایش دهید. در این حالت شما می‌توانید گواهی سپرده را با مبلغ مد نظر خود افتتاح کنید ولی برای افزایش اصل سپرده، مبلغ سپرده‌گذاری خود را بعداً افزایش دهید.

گواهی سپرده بدون جریمه

گواهی سپرده بدون جریمه در واقع ترکیبی بین سپرده پس‌انداز با امکان برداشت کامل و گواهی سپرده با جریمه برداشت پیش از موعد است. البته عدم جریمه با تعدیل قیمت همراه است، یعنی نرخ بهره این اوراق نسبت به گواهی سپرده معمولی کمتر است.

گواهی سپرده کلان

گواهی سپرده کلان یکی دیگر از انواع گواهی سپرده است که در آن مبلغ کلان حداقلی برای سپرده‌گذاری در نظر گرفته می‌شود. از آنجا که معمولاً نهادهای ناظر مبلغ حداقل را مشخص نمی‌کنند، هر بانکی مبلغ مختص به خود را تعیین می‌کند.

گواهی سپرده قابل بازخرید

در این نوع گواهی سپرده، امکان بازخرید سپرده پیش از سررسید تعیین شده، توسط بانک ناشر وجود دارد و معمولاً یک دوره زمانی معین و مبلغ بازخرید مشخص برای آن تعیین می‌شود. گواهی سپرده قابل بازخرید معمولاً برای سرمایه‌گذاران جذابیت دارد، زیرا نرخ سود آنها نسبت به گواهی سپرده غیرقابل بازخرید بالاتر است.

انتشار گواهی سپرده قابل معامله

برخی ناشران، گواهی سپرده قابل معامله را خود به صورت مستقیم منتشر می‌کنند و برخی دیگر از یک مؤسسه تخصصی در این زمینه استفاده می‌کنند. راهکار دیگر، فروش گواهی سپرده قابل معامله به معامله‌گران و فروش مجدد توسط آنها است. بخشی از مبالغ انتشار یافته کلان، معمولاً به معامله‌گران فروخته می‌شود. گواهی سپرده قابل معامله اغلب با قیمت بالاتری به سرمایه‌گذاران فروخته می‌شود.

ناشران گواهی سپرده

گواهی سپرده که جریان نقدی آنها بر حسب دلار امریکا باشد، بر حسب مؤسسه ناشر آنها به چهار گروه تقسیم می‌شوند. اول گواهی سپرده منتشر شده توسط بانک‌های داخلی است. دوم گواهی سپرده دلاری است که خارج از امریکا منتشر می‌شود. این نوع گواهی سپرده را گواهی سپرده یورودلار یا گواهی سپرده یورویی می‌نامند. نوع سوم گواهی سپرده، گواهی سپرده یانکی است که بر حسب دلار امریکا و توسط شعبه یک بانک غیرامریکایی در امریکا منتشر می‌شود. نوع چهارم نیز گواهی سپرده مؤسسات اعتباری است که توسط مؤسسات پس‌انداز و وام (S&L ) در امریکا منتشر می‌شوند. بانک‌های مرکز پول و بانک‌های منطقه‌ای بزرگ ناشران اصلی گواهی سپرده داخلی به شمار می‌آیند. بیشتر اوراق گواهی سپرده با سررسید کمتر از یک سال منتشر می‌شوند. در حالتی که سررسید اوراق بیشتر از یک سال باشد به آن گواهی سپرده مدت‌دار می‌گویند.

بازده گواهی سپرده

بازده گواهی سپرده، تابعی از کیفیت اعتباری بانک ناشر، سطح نقدشوندگی مورد انتظار در بازار و البته سررسید گواهی سپرده است که متناسب با منحنی بازده در بازار پول در نظر گرفته می‌شود. از آنجا که گواهی سپرده توسط مؤسسات سپرده‌پذیر به عنوان بخشی از الزامات تأمین مالی و نقدشوندگی کوتاه‌مدت آنها منتشر می‌شود، حجم انتشار اوراق بر اساس تقاضا برای وام‌ها و دسترسی به منابع جایگزین برای قرض‌گیرندگان بالقوه مشخص می‌گردد. البته کیفیت اعتباری بانک ناشر، اهمیت زیادی دارد. در بازار امریکا، گواهی سپرده ممتاز که توسط بانک‌های داخلی با رتبه اعتباری بالا منتشر می‌شود، با نرخ بازده کمتری در مقایسه با گواهی سپرده عادی معامله می‌شود. در انگلستان کمترین بازده پرداختی مربوط به گواهی سپرده تسویه‌گر  است که توسط بانک‌ّهای تسویه (مانند آر.بی.‌اس نات‌وست ، اچ‌اس‌بی‌سی  و بارکلیز ) منتشر می‌شود. هم در بازار امریکا و هم در بازار انگلستان، گواهی سپرده منتشر شده توسط مؤسسات مالی خارجی مانند بانک‌های فرانسوی و ژاپنی با بازده‌های بالاتری معامله می‌شود. بازده اوراق گواهی سپرده نسبت به بازده اسناد خزانه با سررسید مشابه بالاتر است. شکاف بازده، بیشتر به دلیل ریسک اعتباری پیش روی سرمایه‌گذار گواهی سپرده و نیز نقدشوندگی کمتر این اوراق است. شکاف بازده ناشی از ریسک اعتباری با توجه به شرایط اقتصادی به صورت کلی و نیز اطمینان به نظام بانکی به صورت خاص تغییر می‌کند، به‌گونه‌ای که هنگام افزایش ریسک‌گریزی در بازار یا وقوع بحران در نظام بانکی افزایش می‌یابد.

بازده گواهی سپرده قابل معامله شامل بازده پرداختی به شکل بهره و نیز تفاوت قیمت بازخرید اوراق (یا فروش آنها در بازار ثانویه) با قیمت خرید اولیه است. با توجه به این که گواهی سپرده قابل معامله بر حسب مبلغ اسمی منتشر می‌شود، بازده سالانه آن، همان نرخ بهره سالانه اوراق است. اگر سرمایه‌گذاران این اوراق را بخرند و تا سررسید نگهداری کنند، بازده سالانه آنها همان نرخ بهره است. ولی اگر به جای آن که اوراق از ابتدا تا زمان سررسید نگهداری شود، توسط سرمایه‌گذاران در بازار ثانویه خریداری یا فروخته شود، بازده سالانه با نرخ بهره اوراق متفاوت خواهد بود.

جستارهای وابسته

• اوراق بازار پول

• توافق بازخرید

• پذیره بانکی

• اوراق تجاری

• اسناد خزانه

• اوراق بهادار قابل معامله

پانویس/ پاورقی

منابع

• Fabozzi, F. J., Mann, S. V., & Choudhry, M. (2003). The global money markets (Vol. 117). John Wiley & Sons.
• Madura, J. (2020). Financial markets & institutions. Cengage learning.
• Fabozzi, F. J., & Mann, S. V. (2012). The handbook of fixed income securities. McGraw-Hill Education.

پیوند به بیرون

الگوهای ناوبری

رده