پولشویی (Money Laundering)

مفهوم:

والد:

بعد:

فرزند:

---

لید

پولشویی فرایندی است که به منظور پردازش درآمدهای مجرمانه برای پنهان کردن منشأ غیرقانونی آن صورت می‌گیرد. این فرایند سه مرحله کلی دارد: نخست جایگذاری به معنی انتقال پول از معرض انتقال مستقیم با جرم، دوم لایه‌بندی به معنی پنهان کردن رد پول برای جلوگیری از تعقیب آن و سوم یکپارچه‌سازی به معنی بازگرداندن پول به چرخه عادی اقتصاد. شناسایی (ریزکاوی) مشتریان، نگهداری سوابق، گزارش تراکنش‌های مشکوک و منابع مبارزه با پولشویی از جمله مهم‌ترین عناصر در این رابطه محسوب می‌شوند. در سطح بین‌المللی اسنادی همانند توافقنامه‌های بین‌المللی، منابع مبارزه با پولشویی را تشکیل می‌دهند که نهادهایی همچون سازمان ملل، گروه ویژه اقدام مالی، گروه اگمونت واحدهای مالی و کمیته نظارت بانکی بازل در رابطه با آن فعالیت می‌کنند.

تعریف به حد

پولشویی به مفهوم پردازش درآمدهای مجرمانه برای پنهان کردن منشأ غیرقانونی آن است که در قالب سه مرحله کلی جایگذاری، لایه‌بندی و یکپارچه‌سازی صورت می‌گیرد.

وجوه افتراق یا شقوق مختلف

پولشویی از جمله ابزارهای مورد استفاده برای ارتکاب جرایم مالی است که در کنار تأمین مالی تروریسم بدین منظور استفاده می‌شود.

فهرست مطالب

مفهوم پولشویی

هدف بسیاری از اقدامات مجرمانه ایجاد سودآوری بیشتر برای افراد یا گروه‌هایی است که آن اقدامات را انجام می دهند. پولشویی به مفهوم پردازش درآمدهای مجرمانه برای پنهان کردن منشأ غیرقانونی آن است. این فرآیند از اهمیت زیادی برخوردار است به گونه‌ای که مجرم را قادر می سازد تا از این درآمدها بهره مند گردد بدون آن که منبع آن به خطر بیافتد.

فروش غیرقانونی اسلحه، قاچاق و جرائم سازمان یافته از جمله قاچاق دارو و حلقه های مافیایی فحشا می‌تواند مقادیر قابل توجهی از این درآمدها را ایجاد کند. اختلاس، معاملات نهانی (ذی‌نفعان داخلی سازمان)، رشوه و طرح های تقلب کامپیوتری نیز می توانند سودهای سرشاری ایجاد نموده و انگیزه لازم برای قانونی جلوه دادن عواید نامشروع از طریق پولشویی را پدید آورند.

وقتی فعالیت مجرمانه سودهای کلانی ایجاد می‌کند، فرد یا گروه درگیر در آن باید راهی پیدا کنند تا وجوه را بدون جلب توجه نسبت به فعالیت‌های اصلی یا افراد درگیر در آن کنترل نمایند. مجرمان این کار را برای پنهان کردن منبع، تغییر شکل یا جابجایی وجوه به محلی که کمتر جلب توجه کند انجام می دهند.

در پاسخ به افزایش نگرانی ها در مورد پولشویی، گروه ویژه اقدام مالی (FATF)  در قالب اجلاس گروه 7 در سال 1989 در پاریس برای طراحی اقدامات بین المللی هماهنگ شده تشکیل شد. یکی از اولین وظایفی که گروه ویژه اقدام مالی برعهده داشت طراحی توصیه هایی بود که در قالب چهل مورد، سنجه هایی برای دولت های ملی ایجاد کردند که باید برای پیاده سازی برنامه های مبارزه با پولشویی موثر بکار گرفته می شد.

فرآیند پولشویی

روش‌های متنوعی برای اقدام به پولشویی توسط مجرمان وجود دارد، ولی این فرآیند به طور کلی به سه مرحله تقسیم می شود: جایگذاری، لایه‌بندی و یکپارچه سازی.

جایگذاری

جایگذاری اولین مرحله از فرآیند پولشویی است که در آن، فرد پولشویی کننده درآمدهای نامشروع خود را به نظام مالی وارد می کند. در این مرحله است که قانون برای ممانعت از افراد پولشویی کننده جهت سپرده گذاری یا تبدیل مقادیر زیاد وجه نقد در موسسات مالی یا بردن پول به خارج از کشور توسعه پیدا کرده است. جایگذاری می تواند به شکل های مختلف اتفاق افتد. اگر فرد پولشویی کننده مقادیر زیادی وجه نقد در اختیار داشته باشد، می‌تواند پول را به طور فیزیکی به مکان هایی در خارج از کشور منتقل کند یا اینکه از طریق چمدان آن را از کشور خارج و در یک بانک آفشور (برون مرزی) سپرده گذاری کند. گزینه دیگر، ساختاردهی تراکنش هایی است که در آنها سپرده یا سایر انتقالات با استفاده از روش هایی صورت می گیرد که به طور مشخص برای اجتناب از الزامات گزارش دهی مقرراتی یا کنترل های داخلی طراحی شده اند. بسیاری از کشورها، موسسات مالی را ملزم می کنند تا تمامی تراکنش های پولی بالاتر از آستانه را به دولت گزارش کنند. در نتیجه، رایج ترین نوع طرح ساختارسازی غیرقانونی در چارچوب پولشویی حمله اسمورفینگ است که در آن، افراد مجرم در زمینه پولشویی، پول غیرقانونی را به مقادیر کوچکتر تقسیم و در حسابهای بانکی سپرده می کنند و یا اقدام به خرید چک، چک های مسافرتی یا حواله‌های نقدی می کنند. زمانی که مشتری تلاش می کند تا بسیاری از سپرده ها را تنها در مقادیری پایین تر از آستانه گزارش دهی تبدیل نماید، نشانه‌ای برای طرح  اسمورفینگ به شمار می‌آید.

طرح های پولشویی عمدتا در این مرحله شناسایی می شوند. مرحله جایگذاری، خطرناک ترین مرحله برای مجرمان است زیرا فرآیند جایگذاری، در این مرحله ارتباط مستقیم بین درآمد و جرم ایجاد می کند و فرد مجرم در زمینه پولشویی با شواهد فیزیکی این جرم مرتبط می گردد.

لایه بندی

اگر جایگذاری وجوه اولیه به صورت کشف نشده باقی بماند، پولشویی تراکنش های مالی متعددی را در قالب الگوهای پیچیده طراحی خواهد کرد تا مسیر حسابرسی را برهم زده و از کشف جلوگیری به عمل آورد. این مرحله از فرآیند با عنوان لایه بندی شناخته می شود که سخت ترین حوزه کشف به شمار می‌آید.  زمانی که وجوه در موسسات مالی سپرده گذاری شده باشند، فرد مجرم در زمینه پولشویی می تواند آن را با استفاده از لایه های تراکنش های مالی طراحی شده، جابجا کرده تا فرآیند حسابرسی را مختل نماید. پول حتی می تواند به خارج از کشور منتقل شود. فرد پولشویی کننده اغلب از مزیت حوزه‌های قضایی شناخته شده در زمان فقدان همکاری با دادگاه های خارجی، ضابطان و نهادهای مطلع قانونی بهره‌مند می شود. اگر فرد پولشویی کننده وجوه را از طریق چنین حوزه‌های قضایی متعددی جابجا کند، رهگیری مقصد نهایی ممکن است دشوار باشد.

یکپارچه سازی

یکپارچه سازی مرحله نهایی فرآیند پولشویی است که در آن پول به‌گونه‌ای به اقتصاد برمی‌گردد که همانند یک تراکنش تجاری قانونی به نظر می‌رسد.کشف این مرحله از فرآیند نیز دشوار است، ولی اگر فرآیند یکپارچه سازی، یک رد کاغذی (مانند سند املاک و مستغلات، صورتحساب، مستندات وام، گزارش‌های معامله در مؤسسات مالی و چک) به جای گذارد و اشخاص آگاه و نهادهای خارجی همکاری لازم را داشته باشند، احتمال کشف آن افزایش می‌یابد.

نحوه اثرگذاری پولشویی بر کسب و کار

یکپارچه سازی بازار خدمات بانکی و مالی بستگی زیادی به این ادراک دارد که در چارچوبی از استانداردهای عالی قانونی، حرفه ای و اخلاقی کارکرد داشته است. شهرت برای یکپارچه سازی یکی از باارزش ترین دارایی های موسسه مالی است.

اگر وجوه حاصل از فعالیت های مجرمانه به راحتی از طریق موسسه ای خاص پردازش گردد- خواه به خاطر کارکنان یا مدیرانی که رشوه گرفتند باشد یا به خاطر اینکه موسسه چشم خود را به ماهیت مجرمانه چنین وجوهی ببندد- موسسه می تواند برای همدستی فعال با مجرمان وارد عمل شده و بخشی از آن شبکه مجرمانه شود. مشاهده چنین همدستی دارای اثر مخربی بر باورهای سایر واسطه گران مالی و مقررات‌گذاران و نیز مشتریان عادی دارد.

در رابطه با پیامدهای احتمالی منفی کلان اقتصادی پولشویی کشف نشده می‌توان به تغییرات غیرقابل توضیح در تقاضای پول، ریسک های احتمالی برای سلامت بانکی، آثار آلودگی بر روی تراکنش های مالی قانونی و افزایش تلاطم گردش سرمایه در سطح بین المللی و نرخ های ارز به واسطه انتقالات دارایی غیرمنتظره برون مرزی اشاره کرد. همچنین، اگر پولشویی با موفقیت انجام شود، یکپارچگی کل جامعه را از بین برده و دموکراسی و حاکمیت قانون را ریشه کن می کند.

عناصر نظام مبارزه با پولشویی در جهان

ابزارهایی که از دهه 1980 توسعه پیدا کردند، پایه های سیستم مدرن مبارزه با پولشویی را تشکیل می دهند. اکثر این سیستم ها رویکردهای بازدارندگی برای پولشویی را توصیف می کنند. این موضوع بخش عمده ای ازمسئولیت پذیری را برای کشف تراکنش هایی معطوف می سازد که ممکن است به پولشویی نسبت به بازیگران غیردولتی و موسسات مالی به طور خاص مربوط شود.

شناسایی مشتریان

نهادهای در معرض پولشویی تحت الزاماتی فعالیت می کنند که به موجب آن باید به خوبی مشتریان را شناسایی (ریزکاوی) کنند و منبع وجوه خود را مشخص نمایند. از این رو بانک ها به هیچ وجه مجاز به داشتن حساب های بی نام و نشان نیستند. علاوه بر این، اگر مشتری بانک، یک شرکت باشد یا به نفع شخص دیگری فعالیت کند، مالک واقعی (مالک ذینفع) نیاز به شناسایی دارد. الزامات شناسایی مشتری از طریق رابطه تجاری ادامه می یابد به طوری که تراکنشهای مشتری از طریق روابط تجاری نیز باید برای عناصر غیرعادی یا مشکوک پایش شوند. در مورد افراد سرشناس سیاسی یعنی افراد مشهور دولتی که موقعیت شغلی آنها مشکوک به تلاش برای فساد است، شناسایی شدیدتری صورت می‌گیرد. همچنین چنین رویه هایی به هنگام تعامل با بانک های برون مرزی و طرف های معامله خارجی به کار می روند. سال های اخیر شاهد جابجایی به سمت رویکرد مبتنی بر ریسک انفرادی بوده است که اندازه شناسایی مشتریان را بسته به ریسک مشتری، محصول یا تراکنش خاص نشان می دهد.

نگهداری سوابق

شناسایی مشتری به صورت تفصیلی و ثبت تراکنش ها باید طوری برقرار شود که در صورت نیاز برای بازرسی توسط مقامات ذیصلاح در دسترس باشند. حداقل دوره استاندارد بدین منظور، پنج سال است.

گزارش گری تراکنش مشکوک

هر گونه تراکنش مشکوک یا غیرمعمول، بدون داشتن هدف اقتصادی یا قانونی آشکار باید فوری به واحد اطلاعات مالیFIU  به عنوان نهاد ملی مسئول جهت تحلیل، افشاء و انتقال اطلاعات به مقامات قانونی گزارش داده شود.

منبع مبارزه با پولشویی

در سطح بین‌المللی اسنادی همانند توافقنامه‌های بین‌المللی، منابع مبارزه با پولشویی را تشکیل می‌دهند که طیفی از ابزارهای قانونی بین المللی نظیر کنوانسیون های سازمان ملل و مصوبه های شورای امنیت را برای استانداردها و بهترین روش‌های تدوین شده به وسیله گروه ویژه اقدام مالی و گروه اگمونت واحدهای اطلاعات مالی را در بر می گیرد.

گروه ویژه اقدام مالی (FATF): گروه ویژه اقدام مالی یک نهاد بین دولتی است که هدف از آن توسعه و ارتقاء سیاست های ملی و بین المللی برای مبارزه با پولشویی و تامین مالی تروریسم است. مهم‌ترین منابع مربوط به این گروه عبارتند از:

-       توصیه های چهل گانه در مورد پولشویی

-       یادداشت های تفسیری برای توصیه های چهل گانه

-       روش شناسی ارزیابی تطبیق با ۴۰ به علاوه 9 توصیه گروه ویژه اقدام مالی

ابزارها /کنوانسیون های سازمان ملل عبارتند از:

• کنوانسیون وین (1988)
• کنوانسیون پالرمو (2001)
• کنوانسیون مریدا (200۵)

ابزارها/کنوانسیون‌های اتحادیه اروپا عبارتند از:

·       کنوانسیون ورشو (200۵)

·       کنوانسیون استراسبورگ (1990)

گروه اگمونت واحدهای اطلاعات مالی: وظیفه آن تشخیص منافع به دست آمده در توسعه یک شبکه واحدهای اطلاعات مالی است. این نهاد در سال ۱۹۹۵، از طریق گروهی از واحدهای اطلاعات مالی در قصر اگمونت آرنبرگ در بروکسل تشکیل شد که تصمیم گرفتند یک گروه غیررسمی برای تقویت همکاری های بین المللی پدید آورند. این گروه که اکنون با عنوان گروه اگمونت شناخته شده است، به گونه ای است که واحدهای اطلاعات مالی در آن به طور مرتب تشکیل جلسه داده و روش هایی برای همکاری به ویژه در حوزه هایی از تبادل اطلاعات، آموزش و تبادل نظرات کارشناسی پیدا می کنند. مهم‌ترین منابع مربوط به این گروه عبارتند از:

• بیانیه اهداف (۲۰۰۴)
• اصول تبادل اطلاعات (2001)
• بهترین روش‌ها برای بهبود تبادل اطلاعات بین واحدهای اطلاعات مالی (۲۰۰۴)
• یادداشت تفسیری مربوط به تعریف اگمونت از واحد اطلاعات مالی

انجمن بین المللی ناظران بیمه (IAIS): این انجمن در سال ۱۹۹۴ تاسیس شد و متشکل از مقررات گذاران بیمه و ناظران 180 مرجع نظارتی در بیش از 130 کشور  است که 97 درصد حق بیمه های جهان را تشکیل می دهند. مهم‌ترین منابع مربوط به این نهاد عبارتند از:

• رهنمود در حوزه مبارزه با پولشویی و مبارزه با تامین مالی تروریسم، اکتبر ۲۰۰۴

کمیته نظارت بانکی بازل: مهم‌ترین منابع این نهاد عبارتند از:

• شناسایی (ریزکاوی) مشتریان برای بانک ها
• به اشتراک گذاری سوابق مالی بین حوزه های قضایی در ارتباط با مبارزه با تامین مالی تروریسم

اصول ولسفبورگ: استادنداردهای ولفسوبورگ شامل مجموعه متنوعی از اصول مبارزه با پولشویی همانند بیانیه‌های مرتبط است که توسط گروه از زمان پیدایش منتشر می شود.

• استانداردهای ولسفبورگ – اصول و بیانیه‌های مبارزه با پولشویی

جستارهای وابسته

• جرم بخش مالی
• تامین مالی تروریسم
• گروه ویژه اقدام مالی
• جایگذاری پولشویی
• لایه بندی در پولشویی
• یکپارچگی در پولشویی

پانویس/ پاورقی

منابع

• Boorman, J., & Ingves, S. (2001). Financial system abuse, financial crime and money laundering-background paper. Washington, IMF.

• Association of Certified Fraud Examiners. (2014). Fraud examiners manual. Association of certified Fraud Examiners.

https://www.fatf-gafi.org/faq/moneylaundering/

پیوند به بیرون

الگوهای ناوبری

رده