اوراق بدهی (Debt securities)

مفهوم:

والد:

بعد:

فرزند:

---

لید

اوراق بدهی، عوایدی در قالب مبالغ بهره پرداخت می‌کند. مالکان اوراق، مبالغ بهره را در قبال سپردن وجوه خود نزد ناشر اوراق دریافت می‌نمایند. مبلغ بهره پرداختی بر حسب  مبلغ کوپنی است که ناشر به دارندگان اوراق می‌پردازد که ممکن است طی دوره عمر اوراق ثابت باشد یا متناسب با تورم، نرخ‌های بهره، قیمت دارایی‌ها و غیره تغییر یابد. برخلاف سهام که دریافتی مالک آن بسیار وابسته به عملکرد ناشر سهام است، در اوراق بدهی، دریافتی فرد خریدار این اوراق یعنی فرد قرض دهنده، وابسته به عملکرد شخص یا نهاد و موسسه ناشر اوراق(قرض گیرنده) نیست و اغلب مبلغ پرداختی به این اوراق از قبل مشخص است. البته نمی توان زیان احتمالی ناشی از قصور ناشر در بازپرداخت بدهی یا ورشکستگی وی را نادیده انگاشت. همچنین باید متذکر شد که بر خلاف سهام، که دارنده آن مالک بخشی از سرمایه شرکتی است که اقدام به سرمایه گذاری در آن کرده است، در انتشار اوراق بدهی صحبتی از انتقال مالکیت نیست و دارنده اوراق نمی تواند ادعایی در این خصوص داشته باشد.

تعریف به حد

یک ورق بدهی یک ابزار مالی قابل معامله است که حاکی از یک بدهی می باشد و اغلب برای وام گیری و تامین مالی مورد استفاده قرار می گیرد. اوراق بدهی ویژگی هایی همچون تاریخ انتشار ، قیمت انتشار ، قیمت بازخرید (ارزش اسمی)، تاریخ سررسید (یا بازخرید)، نرخ کوپن، تاریخ‌های پرداخت کوپن  و واحد پول انتشار و تسویه اوراق را به عنوان مشخصات اصلی در بر دارند. ناشر اوراق بدهی هم می تواند دولت و سایر بخش های عمومی نظیر شهر داری ها باشد و هم می توانند از سوی شرکت های مختلف فعال در بخش خصوصی منتشر شوند.

وجوه افتراق یا شقوق مختلف

اوراق بدهی از جمله مهمترین اوراق بازار سرمایه به شمار می رود که خود انواع مختلفی دارد. اوراق بدهی را می توان بر اساس زمان سر رسیدشان، پشتوانه آنها و سایر معیار ها طبقه بندی کرد ولی باید توجه داشت که تمامی این اوراق به عنوان ابزارهای معامله شده در بازارهای مالی حاکی از یک بدهی می‌باشند. انواع متداول اوراق بدهی، اغلب بر پایه مولفه ها و مشخصه هایی نظیر کوپن(یعنی بهره‌های دوره‌ای یا پرداخت‌های کوپن که طی دوره عمر ابزار مالی پرداخت می‌شود و مبلغ اصل نیز در سررسید پرداخت می‌گردد)، استهلاک(یعنی پرداخت‌های اصل و فرع اوراق طی دوره عمر اوراق به صورت قسطی پرداخت می‌شود) و نظایر آن طبقه بندی می شوند.

فهرست مطالب

تعریف

اوراق بدهی یک ابزار مالی قابل معامله است که حاکی از یک بدهی می باشد. برخلاف سهام که دریافتی مالک آن بسیار وابسته به عملکرد ناشر سهام است، در اوراق بدهی، دریافتی فرد خریدار این اوراق یعنی فرد قرض دهنده، وابسته به عملکرد شخص یا نهاد و موسسه ناشر اوراق(قرض گیرنده) نیست و اغلب مبلغ پرداختی به این اوراق از قبل مشخص است. البته نمی توان زیان احتمالی ناشی از قصور ناشر در بازپرداخت بدهی یا ورشکستگی وی را نادیده انگاشت. همچنین باید متذکر شد که بر خلاف سهام، که دارنده آن مالک بخشی از سرمایه شرکتی است که اقدام به سرمایه گذاری در آن کرده است، در انتشار اوراق بدهی صحبتی از انتقال مالکیت نیست و دارنده اوراق نمی تواند ادعایی در این خصوص داشته باشد.

ویژگی‌های اوراق بدهی

اوراق بدهی باید همه یا بیشتر ویژگی‌های ذیل را دارا باشد:

۱) تاریخ انتشار ۲) قیمت انتشار ۳) قیمت بازخرید (ارزش اسمی) ۴) تاریخ سررسید (یا بازخرید) ۵) نرخ کوپن ۶) تاریخ‌های پرداخت کوپن ۷) واحد پول انتشار و تسویه اوراق

تاریخ انتشار: تاریخ انتشار، نقطه زمانی است که در آن اوراق بدهی منتشر می‌شود.

قیمت انتشار: قیمت انتشار، قیمت پرداختی توسط سرمایه‌گذاران برای خرید اوراق بدهی در اولین بار انتشار است. قیمت انتشار ممکن است به ارزش اسمی، بالاتر از آن یا کمتر از آن باشد.

قیمت بازخرید: قیمت بازخرید یا ارزش اسمی، مبلغ پرداختی توسط ناشر به دارنده اوراق در سررسید اوراق است.

سررسید: تاریخ بازخرید (یا سررسید)، نقطه زمانی است که در آن، بازپرداخت اصل اوراق انجام می‌شود. دو مفهوم متفاوت در مورد سررسید وجود دارد: الف) سررسید کوتاه‌مدت و بلندمدت؛ و ب) سررسید اولیه و باقیمانده. می توان از این مفاهیم در رابطه با تحلیل انتشار اوراق بدهی، فعالیت نگهداری آن، وضعیت بدهی ناشران و ظرفیت بازپرداخت بدهی آنان استفاده کرد. آمارهای انتشار و نگهداری اوراق بدهی که بر حسب سر رسید طبقه‌بندی می‌شوند، برای تحلیل نقدشوندگی مفید است.

نرخ کوپن و تاریخ‌های پرداخت کوپن: اوراق بدهی، عوایدی در قالب مبالغ بهره پرداخت می‌کند. مالکان اوراق، مبالغ بهره را در قبال سپردن وجوه خود نزد ناشر اوراق دریافت می‌نمایند. مبلغ بهره پرداختی بر حسب موارد ذیل تعیین می‌شود:

۱) مبلغ کوپنی که ناشر به دارندگان اوراق می‌پردازد که ممکن است طی دوره عمر اوراق ثابت باشد یا متناسب با تورم، نرخ‌های بهره، قیمت  دارایی‌ها و غیره تغییر یابد.

۲) تاریخ‌هایی که در آنها کوپن توسط ناشر به دارندگان اوراق پرداخت می‌شود.

واحد پول: قیمت انتشار، قیمت بازخرید و کوپن اوراق ممکن است بر حسب واحد پول داخلی یا خارجی مشخص گردد. واحد پول داخلی، پول رایج در یک کشور است که توسط مقام پولی منتشر می‌شود و ممکن است متعلق به خود آن کشور یا حوزه پولی مشترکی باشد که به آن تعلق دارد. سایر واحدهای پولی غیر از آن، به عنوان ارز خارجی در نظر گرفته می‌شود. بنابراین آمار انتشار اوراق بدهی ممکن است بر حسب واحد پول داخلی یا خارجی اعلام شود. با تجمیع این داده‌ها می‌توان آمار انتشار اوراق بدهی بر حسب کل ارزها را نشان داد. اوراق بهاداری که هم اصل و هم کوپن آنها به واحد پول خارجی مرتبط می‌شود، جزو اوراق منتشر شده بر حسب آن ارز طبقه‌بندی می‌شوند.

انواع اوراق بدهی

رایج‌ترین انواع اوراق بدهی بنا به طبقه بندی بر اساس مولفه های مختلف عبارتند از: اوراق کوتاه‌مدت، اوراق میان‌مدت، اوراق بلندمدت، گواهی سپرده قابل معامله، اوراق بدون پشتوانه، اوراق به پشتوانه دارایی و سایر ابزارهای معامله شده در بازارهای مالی که همگی حاکی از یک بدهی می‌باشند. انواع متداول اوراق بدهی، مواردی هستند که به شکل ذیل فروخته می‌شوند:

• بر مبنای کوپن؛ یعنی بهره‌های دوره‌ای یا پرداخت‌های کوپن که طی دوره عمر ابزار مالی پرداخت می‌شود و مبلغ اصل نیز در سررسید پرداخت می‌گردد.

• بر مبنای استهلاک: یعنی پرداخت‌های اصل و فرع اوراق طی دوره عمر اوراق به صورت قسطی پرداخت می‌شود.

• بر مبنای تنزیل یا کوپن‌صفر: یعنی اوراق بدهی با کسر از ارزش اسمی منتشر می‌شود و اصل و بهره آن در سررسید پرداخت می‌شود.

• بر مبنای تنزیل شدید: یعنی اوراق بدهی با کسر از ارزش اسمی منتشر می‌شود و اصل اوراق و بخش عمده بهره در سررسید پرداخت می‌گردد.

• بر مبنای شاخص‌گذاری شده: یعنی مبلغ بهره و/یا اصل به یک شاخص مرجع مانند شاخص قیمت یا شاخص نرخ ارز یا قیمت یک کالا (مانند طلا) مرتبط می‌شود.

اوراق کوتاه‌مدت

اوراق کوتاه‌مدت، اوراق بدهی هستند که به دارندگان خود، حق غیرمشروطی برای دریافت مبالغ ثابت در یک تاریخ مشخص می‌دهند. اوراق کوتاه‌مدت معمولاً با سررسید کوتاه‌مدت و با کسر از ارزش اسمی منتشر می‌شوند که بستگی به نرخ بهره و زمان باقیمانده تا سررسید دارد و معمولاً در بازارهای سازمان‌یافته دادوستد می‌شوند. اسناد خزانه، گواهی سپرده قابل معامله، اسناد تعهدی، پذیره بانکی و اوراق تجاری نمونه‌هایی از اوراق کوتاه‌مدت به شمار می‌آیند.

اوراق بلندمدت

اوراق بلندمدت یا اوراق بدون‌وثیقه، اوراق بدهی بلندمدتی هستند که به دارندگان خود، حق غیرمشروطی برای دریافت پرداخت‌های ثابت یا پرداخت‌های متغیر قراردادی در یک یا چند تاریخ متغیر می‌دهند. به عبارت دیگر درآمد بهره اوراق وابسته به درآمد ناشر نیست. این اوراق همچنین به دارندگان خود، حق غیرمشروطی برای پرداخت مبلغ ثابتی به طلبکار در یک یا چند تاریخ مشخص می‌دهند.

اوراق به پشتوانه دارایی

اوراق به پشتوانه دارایی از طریق اوراق‌بهادارسازی طبقات مختلف وام پدید می‌آیند. پرداخت‌های دوره‌ای و بازپرداخت اصل بر پایه مجموعه ای از دارایی‌های پایه استخراج و پشتیبانی می‌شود. اوراق به پشتوانه دارایی به عنوان اوراق بدهی طبقه‌بندی می‌شوند زیرا ناشران اوراق متعهد به انجام پرداخت هستند، در حالی که دارندگان اوراق، روی دارایی‌های پایه ادعای مالکیت ندارند. اوراق رهنی در واقع اوراق به پشتوانه دارایی هستند که پشتوانه آنها مجموعه ای از وام‌های رهنی است. گاهی اوقات بین اوراق رهنی و اوراق به پشتوانه دارایی که دارای پشتوانه دارایی‌های غیررهنی هستند، تمایز قائل می‌شوند.

اوراق بدهی ساخت‌یافته

طبقه‌بندی اوراق بدهی که ویژگی‌های مختلف ابزارهای مالی را باهم ترکیب می‌کنند، چالش‌برانگیزتر است. این امر به ویژه درباره اوراق بدهی ساخت‌‌یافته که زیرمجموعه‌ای از اوراق بهادار ساخت‌یافته هستند، وجود دارد. یک ورق بدهی ساخت‌یافته معمولاً یک ورق بدهی یا سبدی از اوراق بدهی را با یک ابزار مشتقه مالی یا سبدی از مشتقات مالی ترکیب می‌کند. ابزار مشتقه مالی یا سبد مشتقات مالی معمولاً در اوراق بدهی تعبیه می‌شود و بخش جدایی‌ناپذیر آن به شمار می‌آید. اگر اجزای اوراق بدهی و مشتقه مالی در یک ابزار مالی از یکدیگر جدایی‌پذیر باشند، باید بر همین اساس نیز طبقه‌بندی شوند. ولی اگر جدایی‌ناپذیر باشند، ابزار مالی باید بر اساس ویژگی‌های اولیه خود ارزش‌گذاری و طبقه‌بندی شود، خواه به عنوان یک ورق بدهی یا به عنوان یک مشتقه مالی.

اوراق بدهی اسلامی

اوراق بدهی، ابزارهای مالی که تحت اصول و ضوابط شرعی قرار می‌گیرند را نیز شامل می‌شود.  در صنعت مالی اسلامی از ابزارهای مالی استفاده می‌شود که بازده آنها حاصل یک دارایی غیرمالی است و بازده ابزار به عملکرد دارایی بستگی دارد. لذا بازده پیش از انجام سرمایه‌گذاری تعیین نمی‌شود ولی بر اساس توافق طرفین، نسبت تقسیم سود میان آنها مشخص می‌گردد. اوراق بدهی اسلامی بر اساس دو معیار از اوراق سرمایه اسلامی متمایز می‌گردد: اول معیارهای مورد استفاده برای تمایز اوراق بدهی متعارف از اوراق سرمایه، دوم معیارهای اضافی برای تمایز اوراق بدهی اسلامی از اوراق سرمایه.

ارزش‌گذاری اوراق با درآمد ثابت

درک نحوه ارزش‌گذاری اوراق با درآمد ثابت برای سرمایه‌گذاران، ناشران و تحلیلگران مالی اهمیت دارد. ارزش‌گذاری اوراق بدهی شامل قیمت‌گذاری اوراق با استفاده از نرخ‌های تنزیل بازار برای هر یک از جریان‌های نقدی آتی و قیمت‌گذاری اوراق با استفاده از مجموعه نرخ‌های نقدی (فوری) است. ارزش‌گذاری با استفاده از نرخ‌های نقدی (فوری) امکان تنزیل جریان‌های نقدی آتی بر اساس نرخ مرتبط با زمان‌بندی آن را فراهم می‌سازد. این شیوه ارزش‌گذاری برای جریان‌های نقدی آتی، کاربردهایی فراتر از بازار اوراق با درآمد ثابت دارد. اگر مقدار جریان نقدی را با Ct نشان دهیم که در آن t ∈ {1, . . . , T} باشد و نرخ بهره را نیز با rt نشان دهیم، قیمت یک ورق با درآمد ثابت در زمان صفر برابر است با:

اگر اوراق بدهی بازار ثانوی فعالی داشته باشد، سرمایه‌گذاران می‌توانند قیمت را مشاهده و سنجه‌های مختلف بازده را محاسبه نمایند. البته این سنجه‌ها بر اساس نوع اوراق متفاوت است. در عمل سنجه‌های مختلفی برای اوراق با درآمد ثابت، اوراق با نرخ شناور و ابزارهای بازار پول استفاده می‌شود. اگر اوراق بدهی بازار ثانوی فعالی نداشته باشد، معمولاً برای تخمین ارزش اوراق بر اساس اوراق بهادار مشابه از قیمت‌گذاری ماتریسی استفاده می‌شود.

جستارهای وابسته

• مشتقات
• اوراق مالکانه
• اوراق بازار سرمایه
• اوراق بازار پول
• اوراق با درآمد ثابت
• اوراق قرضه

پانویس/ پاورقی

منابع

• Ariff, M., Iqbal, M., & Mohamad, S. (Eds.). (2012). The Islamic debt market for sukuk securities: The theory and practice of profit sharing investment. Edward Elgar Publishing.
• BIS, E., & PUBLISH, I. (2010). Handbook on securities statistics. Part2: Debt securities holdings. draft February.
• Constantinides, G. M., Harris, M., & Stulz, R. M. (Eds.). (2003). Handbook of the Economics of Finance: Corporate finance. Elsevier.
• Fabozzi, F. J. (2007). Fixed income analysis (Vol. 6). John Wiley & Sons.

پیوند به بیرون

الگوهای ناوبری

رده