ریسک‌های اختلالات فناوری‌های مالی (Fin-techs Disruptive Risks)
مفهوم:
والد:
بعد:
فرزند:
لید
ریسک اختلال فناوری‌های مالی، ریسکی است که صنعت خدمات مالی از جانب ورود و به‌کارگیری فناوری‌های مالی متحمل می‌شود. این ریسک یک اثر برهم‌زننده و تحول‌خواه بر فرایندها و جریان خدمات‌دهی صنعت خدمات مالی برجای نهاده و بازخوردهای مناسب و به‌موقع فعالان و مدیران صنعت را طلب می‌نماید. امروزه فناوری‌های مالی یک بخش جدایی‌ناپذیر و غیرقابل اجتناب در صنعت خدمات مالی به حساب می‌آید و این فعالان و مدیران این صنعت هستند که باید در برابر این اختلال و پدیده نوظهور، بهترین واکنش و تصمیم را اتخاذ کنند. فناوری به عنوان یک ابزار پرکاربرد، سه اثر عمده تحول‌آفرین بر کسب‌وکارهای صنعت خدمات مالی برجای می‌گذارد: اول آنکه امکان خودکار کردن فرایندها را فراهم می‌سازد، یعنی کارهای دستی که توسط انسان‌ها انجام می‌شود، با ماشین‌ها یا الگوریتم‌ها جایگزین می‌شود. دوم اینکه هزینه جمع‌آوری اطلاعات را کاهش می‌دهد و در نتیجه اطلاعات را برای افراد قابل دسترس‌تر می‌کند؛ و سوم اینکه فرایندهای تولید و توزیع را بسیار کاراتر می‌سازد و با خودکارسازی فرایندها، موجب کاهش تعداد واسطه‌ها، توزیع‌کنندگان عمده و نمایندگان فروش می‌شود.
تعریف به حد
یکی از ریسک‌های سیستماتیک، ریسک اختلال فناوری‌های مالی است. این ریسک به اثر برهم‌زننده و تحول‌آفرین ورود فناوری‌های مالی همچون رگ‌تک‌ها و بلاک‌چین و... به صنعت خدمات مالی و بازخوردهای فعالان و مدیران این صنعت اشاره دارد. با توسعه روزافزون فناوری در صنایع مختلف، ظهور پدیده‌ای به نام فناوری‌های مالی می‌تواند جریان حرکت صنعت خدمات مالی را متحول و متغیر نماید. انکار و پرهیز یا باور و پذیرش این نوع فناوریها نقش مهمی در سرنوشت موفقیت و کارکردهای کسب وکارهای صنعت خدمات مالی برجای می‌گذارد. تردیدی نیست که این فعالان و مدیران این صنعت هستند که باید در برابر این اختلال و پدیده نوظهور، بهترین واکنش و تصمیم را اتخاذ نمایند.
وجوه افتراق یا شقوق مختلف
مهمترین وجه افتراق ریسک اختلال فناوری‌های مالی از سایر ریسک‌های صنعت مالی، نوظهور بودن، جدید بودن و غیرقابل اجتناب بودن این ریسک است. نوظهور بودن این ریسک، شناخت کامل و فن مدیریت آن را برای کسب وکارها و فعالان بازار خدمات مالی اسلامی با دشواری مواجه ساخته است؛ همچنین توسعه فناوری‌های مالی، کلیه شاخه‌های صنعت خدمات مالی را دستخوش تحول نموده است به نحوی که کسب و کارها و فعالان این صنعت راه گریزی از آن پیش روی خود ندارند.
فهرست مطالب
محتویات
مقدمه[ویرایش | ویرایش مبدأ]
صنعت خدمات مالی از کسب‌وکارهای مختلفی تشکیل شده است که هر یک از آنها به عنوان بخشی از یک بنگاه مالی یا یک واحد کسب‌وکار مستقل فعالیت می‌کنند. صرف‌نظر از نحوه ساختار این کسب‌وکارها، هیچ‌کدام از این کسب‌وکارها دارایی‌های حقیقی تولید نمی‌کنند، بلکه به عنوان واسطه یا مشاور برای فعالان بازار عمل می‌کنند. در اصل، صنعت خدمات مالی صنعتی مبتنی بر واسطه‌گری است. یکی از ویژگی‌های کلیدی خدمات مالی آن است که از نوع مبادله اطلاعات یا مبادله سرمایه است و این هدف، کسب‌وکار را برای واسطه مالی امکان‌پذیر می‌سازد. امروزه فناوری‌های مالی یک بخش جدایی‌ناپذیر و غیرقابل اجتناب در صنعت خدمات مالی به حساب می‌آید. فناوری به عنوان یک ابزار پرکاربرد، سه اثر عمده بر کسب‌وکارهای صنعت خدمات مالی برجای می‌گذارد:
- فناوری امکان خودکار کردن فرایندها را فراهم می‌سازد، یعنی کارهای دستی که توسط انسان‌ها انجام می‌شود، با ماشین‌ها یا الگوریتم‌ها جایگزین می‌شود.
- فناوری هزینه جمع‌آوری اطلاعات را کاهش می‌دهد و در نتیجه اطلاعات را برای افراد قابل دسترس‌تر می‌کند. بنابراین هر کسب‌وکاری که فلسفه اصلی وجود آن، عدم تقارن اطلاعات باشد، با تهدید مواجه می‌شود. نمونه آن فعالیت کارگزاری‌ها و واسطه‌های فروش دارایی یا محصولات مالی است.
- فناوری، فرایندهای تولید و توزیع را بسیار کاراتر می‌سازد. در نتیجه هر واسطه‌ای در زنجیره تولید یا خدمت، ممکن است دریابد که وجودش ضرورت ندارد. نمونه این امر صنعت خرده‌فروشی است که در آن، خودکارسازی موجب کاهش تعداد واسطه‌ها، توزیع‌کنندگان عمده و نمایندگان فروش است.
با در نظر گرفتن موارد فوق، شاید این بحث مطرح شود که صنعت خدمات مالی باید از مدت‌ها پیش تحت تأثیر قرار می‌گرفت. ولی در ساختاری که خدمات مالی اغلب تحت مقررات‌گذاری و توجه ویژه کشورها قرار گرفته‌اند، تاکنون تغییر برجسته‌ای انجام نشده است. پس از وقوع بحران مالی جهانی در سال ۲۰۰۸، مقررات‌گذاری مالی در جهان به شکل یکپارچه‌تری انجام شده است. صنعت خدمات مالی بیشتر از آنکه تحت تاثیر بازیگران داخلی قرار بگیرد، تحت سیطره بازیگران جهانی قرار گرفته است و ارتباطات و مبادلات برون‌مرزی با استفاده از فناوری تسهیل شده است. پیامد مهم این پیشرفت‌ها آن است که امروزه صنعت خدمات مالی در مرحله‌ای قرار دارد که فرایندها و مدل کسب‌وکار آن با ظهور فناوری مالی (فین‌تک) به عنوان یک رشته، تحول عمیقی را تجربه کنند.
گزینه‌های فعالان صنعت خدمات مالی در مواجهه با توسعه فناوری[ویرایش | ویرایش مبدأ]
فعالان و واسطه‌های خدمات مالی (موسسات مالی) در مواجهه با توسعه فناوری دو گزینه یا ترکیبی از آنها را در پیش روی خود می‌بینند:
- واسطه مالی، فناوری مالی را به عنوان تکنیکی برای کاراتر کردن فرایند موجود در هر جنبه‌ای می‌پذیرد، یا؛
- واسطه مالی، فناوری مالی را به عنوان تکنیکی برای کاراتر کردن فرایند موجود در هر جنبه‌ای نمی‌پذیرد و شرکت‌های نوپای تازه‌کار با یک مدل کسب‌وکار و ارزش‌آفرین بهبودیافته، در کار موسسات مالی باسابقه اختلال ایجاد کنند. اگرچه هنوز درباره اینکه ذی‌نفع تجاری فناوری مالی (یعنی شرکت تازه‌کار یا باسابقه) چه کسی است، تردید وجود دارد، ولی روشن است که مصرف‌کنندگان مایل هستند از کاهش هزینه‌ها یا افزایش بهره‌وری منتفع شوند.
تکامل فعالیت‌های خدمات مالی با فناوری‌های مالی[ویرایش | ویرایش مبدأ]
امروزه انواع فعالیت‌ها در مؤسسات مالی، به شکل فزاینده‌ای تحت تأثیر استفاده از فناوری مالی قرار دارد. در ادامه توضیح می‌دهیم که چگونه هر یک از این فعالیت‌ها، در حال تکامل است و چه چیزی ممکن است پیش روی این روند انقلابی وجود داشته باشد.
الف) فرایندهای تطبیق
امروزه هر مؤسسه مالی در هر کشوری بر اساس قوانین مربوطه، لازم است جزئیات گوناگونی درباره مشتریان و منابع تأمین مالی خود بداند. فرایند شناسایی مشتری (KYC) برای جلوگیری از پولشویی و گردش نامشروع منابع مالی، یک فرایند مشتری به مشتری بوده که بیشتر به صورت دستی انجام می‌شده است. ظهور فناوری مالی، ابزار مناسبی برای اجرای این فرایند به شکل کاراتر فراهم کرده و منجر به پیدایش شاخه‌ای به نام رگ‌تک (فناوری مقرراتی) شده است. استفاده از رگ‌تک خواه به عنوان یک ابزار داخلی در مؤسسه مالی و یا به عنوان یک خدمت برون‌سپاری شده که توسط یک نهاد متخصص انجام می‌شود، فرایند تطبیق را بسیار اثربخش‌تر از وضعیت کنونی آن خواهد ساخت.
ب) فرایند معاملات
یکی از موارد رایج درباره خدمات مالی، تعداد زیاد و متنوع معاملات انجام شده توسط مشتریان شخصی و شرکتی در کل دنیا و نیز خارج از مرزهای یک کشور است. هرچند که مدت زمان زیادی است که از فناوری برای این فرایندها استفاده می‌شود، ظهور بلاک‌چین (زنجیره بلوک) ظرفیتی را پدید آورده که می‌تواند این حوزه را به طور کامل متحول کند. با گسترش استفاده و اجرای این‌گونه سیستم‌ها، حتی معاملات مالی ساده (مانند پرداخت‌های در زمان خرید یا انتقال وجوه بین مؤسسات یا بین مشتریان و مؤسسات) به شکل برجسته‌ای تغییر خواهد کرد.
ج) محاسبات بیمه
کسب‌وکار بیمه از زمان پیدایش، بر تخمین ریسک مبتنی بر داده‌های تاریخی متکی بوده است. این داده‌ها برای محاسبه تعهدات و در نتیجه حق بیمه‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. با در نظر گرفتن داده‌ها در رابطه با موارد بیمه شده، محاسبات ریسک می‌تواند به شکل دقیق‌تری انجام شود و کسب‌وکار بیمه از محاسبه حق بیمه متوسط مبتنی بر گروه به محاسبه اختصاصی با توجه به ریسک هر فرد سوق یابد.
د) تصمیمات سرمایه‌گذاری و مدیریت ریسک
جمع‌آوری داده‌ها در هر یک از جنبه‌های یک مشارکت، گنجینه اطلاعاتی پدید می‌آورد که می‌تواند برای پیش‌بینی قیمت‌ها به شکل دقیق‌تر و با تناوب بیشتر مورد استفاده قرار گیرد. این امر تصمیم‌گیری در زمینه سرمایه‌گذاری و مدیریت ریسک را با دانش عمیق‌تری مقدور می‌سازد. فراهم کردن راهکارهای سرمایه‌گذاری برای سرمایه‌گذاران فردی، افراد ثروتمند و شرکت‌ها به لحاظ تاریخی، در چارچوبی انجام شده است که از طریق توزیع محصولات و عدم مسئولیت در قبال آن ناشی می‌شود. امکان دانستن الزامات خاص هر مشتری، این چارچوب را تغییر می‌دهد، به‌گونه‌ای که مسئولیت بیشتری ایجاد شده و امکان شخصی‌سازی وضعیت هر مشتری به وجود می‌آید. این امر راه‌حل‌های سرمایه‌گذاری برای مالکان هر دارایی و نیز راهکارهای بازنشستگی برای افراد مختلف را در بر می‌گیرد.
ه) راهکارهای تأمین مالی
هر یک از افراد یا شرکت‌ها، نیاز به تأمین مالی در زمینه فعالیت خود دارند. در این راستا ممکن است افراد از وام استفاده کنند و یا شرکت‌ها نیز از اعتبارات بانکی یا انتشار سهام بهره‌مند شوند. این ساختار تأمین مالی که توسط صنعت خدمات مالی ارائه می‌شود، به بررسی کیفیت اعتباری وام‌گیرنده و توانایی برای تأمین سرمایه از طریق شبکه دسترسی به مؤسسات مالی بستگی دارد. با جمع‌آوری اطلاعات بیشتر درباره وام‌گیرنده، می‌توان ارزیابی کیفیت اعتباری را به شکل دقیق‌تری انجام داد و نیز گستره تأمین منابع مالی را فراتر از شبکه مؤسسات مالی به سطح گسترده‌تری از افراد توسعه داد.
واکنش‌ها در برابر تغییر اختلال‌آمیز فناوری مالی[ویرایش | ویرایش مبدأ]
شرکت‌ها و تیم‌های مدیریتی آنها از نظر مواجه با تغییرات اختلال‌آمیز مانند فناوری مالی، به چهار گروه تقسیم می‌شوند:
- انکارکنندگان: آنهایی که هرگونه تأثیر قابل توجه فناوری یا فرایند جدید را انکار می‌کنند و حتی شواهدی علیه مفید بودن آن جمع‌آوری می‌کنند. به همین دلیل است که تشکیل شرکت‌های نوپا با دشواری روبه‌رو می‌شود و فناوری‌های جدید به جای آنکه تقویت‌کننده باشند، بیشتر اختلال‌آمیز می‌شوند.
- شارلاتان‌ها: کسانی که به صورت عمومی اعلام می‌کنند که شرکت آنها در حال استفاده از فناوریها و تکنیک‌های جدید است؛ زیرا به نظر می‌رسد زمینه خوبی برای بازاریابی باشد، ولی در حقیقت اعتقاد چندانی به مفید بودن این موارد ندارند و در عمل از آنها استفاده نمی‌کنند. این مرحله زمانی پدیدار می‌شود که یک فناوری جدید به اندازه‌ای توسعه یافته که قابل توجه باشد، ولی هنوز استفاده عمومی پیدا نکرده یا اثبات نشده است.
- پذیرندگان اولیه: کسانی که باور دارند استفاده از فناوری جدید مورد علاقه آنها است. طرح کسب وکار مرتبط با آن تهیه کرده و تیم‌های داخلی را برای استفاده از مزیت پارادایم جدید به‌منظور تقویت مدل کسب‌وکار موجود خود ایجاد کرده‌اند.
- باورکنندگان: نه‌تنها خود شرکت‌های نوپا، بلکه شرکت‌هایی که در رابطه با فلسفه فناوری متقاعد شده‌اند و برای جهت‌گیری شرکت‌های خود در راستای اجرای یک ساختار جدید آماده شده‌اند.
جستارهای وابسته
- ریسک در صنعت تامین مالی
- ریسک غیر سیستماتیک
- ریسک سیستماتیک
- ریسک اجتماعی- سیاسی
- ریسک اقتصادی
پانویس/ پاورقی
منابع
- Bussmann, Oliver (2017). "The future of finance: Fintech, tech disruption, and orchestrating innovation." Equity Markets in Transition. Springer, Cham, 473-486.
- Gomber, Peter, et al. (2018). "On the fintech revolution: interpreting the forces of innovation, disruption, and transformation in financial services." Journal of Management Information Systems 35.1: 220-265.
- Pranay Gupta & T. Mandy Tham (2018). Fintech: The New DNA of Financial Services, De|G Press.
پیوند به بیرون
الگوهای ناوبری
رده