اوراق بازار پول (Money Market securities)
مفهوم:
والد:
بعد:
فرزند:
لید
ابزارهای مالی بازار پول، اوراق بهاداری هستند که برای شرکت‌ها، بانک‌ها و دولت، مبالغ سرمایه کم‌هزینه را به صورت کوتاه‌مدت فراهم می‌سازد. سررسید این ابزارها ممکن است یک‌روزه، چندروزه، چند هفته یا چند ماه باشد، ولی معمولاً کمتر از یک سال است. یک دارایی مالی کوتاه‌مدت در این بازار می‌تواند شامل هر نوع دارایی مالی باشد که دارای سررسید حداکثر یک ساله است و به سرعت و با کمترین هزینه معاملاتی تبدیل به وجه نقد می¬شود. نیاز به وجوه نقد طولانی مدت‌تر معمولاً از طریق بازارهای سرمایه برآورده می‌شود. بنگاه‌های تجاری معمولاً به وجه نقد کوتاه‌مدت نیاز دارند، زیرا وصول پرداخت‌های مربوط به کالا و خدمات فروخته¬شده توسط آنها ممکن است ماهها طول بکشد. اگر ابزارهای مالی بازار پول وجود نداشته باشد، آنها باید منتظر باشند تا مطالباتشان وصول شود. بازار پول، مکان فیزیکی ندارد و شامل مجموعه پراکنده¬ای از بانک‌ها و معامله‌گران مرتبط با هم از طریق تلفن یا شبکه است. ولی حجم بسیار زیادی از اوراق بهادار معمولاً در این بازار مبادله می‌شود و رقابت در آن بسیار شدید است.
تعریف به حد
اوراق بازار پول، شامل اوراق بدهی با سررسید حداکثر یک ساله است. دولت‌ها با انتشار اسناد خزانه، شرکت‌ها با انتشار اوراق تجاری و بانک‌ها با انتشار اسناد و گواهی سپرده از جمله ناشران بازار پول به شمار می‌آیند. سرمایه‌گذاران به این دلیل به بازار پول تمایل دارند که ابزارهای مورد معامله در آن نقدشوندگی بسیار بالا و ریسک اعتباری پایینی دارند. بانک‌ها، مؤسسات محلی، شرکت‌ها، صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک و افراد عادی از جمله سرمایه‌گذاران بازار پول هستند.
وجوه افتراق یا شقوق مختلف
بازار پول بازاری برای تامین مالی از طریق دارایی‌های مالی کوتاه‌مدت است که در برابر بازار سرمایه مطرح می¬شود که برای تامین مالی از طریق دارایی‌های بلندمدت یعنی دارایی‌های با سررسید بیشتر از یک سال مورد استفاده قرار می‌گیرد. اوراق بازار پول طیف وسیعی از اوراق را در بر می¬گیرد که از مهم¬ترین آنها می¬توان به اوراق دولتی یا اوراق با ضمانت دولتی، اوراق نهاد¬های دولتی، اسناد دیداری با نرخ متغیر، گواهی سپرده، اوراق تجاری، اسناد میان¬مدت، پذیره بانکی، توافق باز¬خرید¬(ریپو)، اوراق به پشتوانه دارایی کوتاه¬مدت و اوراق رهنی کوتاه¬مدت اشاره کرد. در این بین اوراق دولتی که در بازارهای پول مورد معامله قرار می‌گیرند، خود به پنج گروه عمده تقسیم می‌شوند که به ترتیب نقدشوندگی عبارتند از: الف) اسناد خزانه ب) وام‌های بانک مرکزی ج) وام‌های دولتی د) وام‌های تضمین شده بانک مرکزی و ه) وام‌های تضمین شده دولتی
فهرست مطالب
تعریف
اوراق بازار پول، شامل اوراق بدهی با سررسید حداکثر یک ساله است. دولت‌ها با انتشار اسناد خزانه، شرکت‌ها با انتشار اوراق تجاری و بانک‌ها با انتشار اسناد و گواهی سپرده از جمله ناشران بازار پول به شمار می‌آیند. سرمایه‌گذاران به این دلیل به بازار پول تمایل دارند که ابزارهای مورد معامله در آن نقدشوندگی بسیار بالا و ریسک اعتباری پایینی دارند. بانک‌ها، مؤسسات محلی، شرکت‌ها، صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک و افراد عادی از جمله سرمایه‌گذاران بازار پول هستند. البته بازار پول، بیشتر یک بازار عمده‌فروشی به حساب می‌آید و مبلغ اسمی ابزارهای مالی در آن بسیار زیاد است.
بازار پول و بازار سرمایه
بازار پول بازاری برای دارایی‌های مالی کوتاه‌مدت است که می‌توانند با هزینه پایین به سرعت تبدیل به وجه نقد شوند. یک دارایی مالی کوتاه‌مدت در این بازار می‌تواند شامل هر نوع دارایی مالی باشد که دارای سررسید حداکثر یک ساله است و به سرعت و با کمترین هزینه معاملاتی تبدیل به وجه نقد می¬شود. بازار پول، مکان فیزیکی ندارد و شامل مجموعه پراکنده¬ای از بانک‌ها و معامله‌گران مرتبط با هم از طریق تلفن یا شبکه است. ولی حجم بسیار زیادی از اوراق بهادار معمولاً در این بازار مبادله می‌شود و رقابت در آن بسیار شدید است. مهم‌ترین نهادهای بازار پول عبارتند از: بانک‌های تجاری، بانک مرکزی، صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک، مؤسسات مالی غیربانکی، کارگزاران اوراق بهادار و ... .
بازارهای سرمایه، بازارهای مالی برای خرید و فروش اوراق بدهی یا سرمایه بلندمدت هستند. نقش اصلی بازار سرمایه تأمین وجوه بلندمدت برای دولت‌ها، بانک‌ها و شرکت‌ها و فراهم کردن بستری برای معامله اوراق بهادار است. دولت‌ها و شرکت‌ها از بازار پول برای استقراض و وام‌دهی کوتاه‌مدت یعنی دارایی‌های با سررسید حداکثر یک ساله استفاده می‌کنند. در مقابل، بازارهای سرمایه اغلب برای دارایی‌های بلندمدت یعنی دارایی‌های با سررسید بیشتر از یک سال مورد استفاده قرار می‌گیرند.
انواع اوراق بازار پول
ابزارهای مالی بازار پول، اوراق بهاداری هستند که برای شرکت‌ها، بانک‌ها و دولت، مبالغ سرمایه کم‌هزینه را به صورت کوتاه‌مدت فراهم می‌سازد. سررسید این ابزارها ممکن است یک‌روزه، چندروزه، چند هفته یا چند ماه باشد، ولی معمولاً کمتر از یک سال است. نیاز به وجوه نقد طولانی مدت‌تر معمولاً از طریق بازارهای سرمایه برآورده می‌شود. بنگاه‌های تجاری معمولاً به وجه نقد کوتاه‌مدت نیاز دارند، زیرا وصول پرداخت‌های مربوط به کالا و خدمات فروخته¬شده توسط آنها ممکن است ماهها طول بکشد. اگر ابزارهای مالی بازار پول وجود نداشته باشد، آنها باید منتظر باشند تا مطالباتشان وصول شود.
اوراق دولتی یا اوراق با ضمانت دولتی
اوراق دولتی، ابزارهای بدهی عمومی هستند که توسط دولت مرکزی، وزارتخانه‌ها و دستگاه‌های دولتی و مانند آن منتشر می‌شوند و دولت یا نهاد دولتی مربوطه ضمانت آنها را بر عهده می‌گیرد. ریسک نکول این‌گونه اوراق بهادار کمتر از اوراق قرضه یا سهام شرکتی در نظر گرفته می‌شود، زیرا این اوراق بر اساس ریسک کشوری منتشر می‌شوند. از این رو به آنها اوراق ممتاز نیز گفته می‌شود. اوراق دولتی که در بازارهای پول مورد معامله قرار می‌گیرند، به پنج گروه تقسیم می‌شوند که به ترتیب نقدشوندگی بالا به پایین و همچنین قابلیت اعتماد بیشتر به کمتر عبارتند از:
الف) اسناد خزانه
ب) وام‌های بانک مرکزی
ج) وام‌های دولتی
د) وام‌های تضمین شده بانک مرکزی
ه) وام‌های تضمین شده دولتی
اوراق نهادهای دولتی
اوراق نهادهای دولتی اصطلاح کلی مورد استفاده برای توصیف اوراق منتشره توسط نهادهای دولتی و سازمان‌های دارای حمایت دولتی است. هرچند این نوع بدهی‌ها به طور کامل از سوی دولت تضمین نمی‌شود، ولی معمولاً سرمایه‌گذاران تصور می‌کنند که دولت از نکول این اوراق جلوگیری می‌کند. این دیدگاه در سال ۲۰۰۸، زمانی که دو شرکت بزرگ رهنی انجمن رهنی ملی فدرال (فنی‌می[۱] ) و شرکت وام‌های رهنی مسکن فدرال (فردی‌مک[۲] ) دچار مشکل شدند و به مالکیت دولت درآمدند، تشدید شد.
اسناد دیداری با نرخ متغیر ( VRDN[۳])
اسناد دیداری با نرخ متغیر، اوراق بهادار بلندمدتی هستند که پرداخت‌های بهره آنها به سطح نرخ‌های بهره کوتاه‌مدت مرتبط می‌شود. هرگاه نرخ بهره بازتنظیم شود، سرمایه‌گذاران می‌توانند اسناد خود را به مبلغ اسمی به ناشر بفروشند.
گواهی سپرده (CD [۴])
گواهی سپرده، محصولی است که توسط بانک‌ها و تعاونی‌های اعتباری ارائه می‌شود که در ازای موافقت مشتری برای مسدود کردن مبلغی از سپرده برای یک دوره زمانی از پیش تعیین شده، پاداشی برای نرخ بهره پیشنهاد می¬دهند. گواهی سپرده شبیه به حساب‌های پس‌اندازی است که توسط بانک بیمه می‌شودند و از این رو می‌توان آنها را بدون ریسک در نظر گرفت. گواهی سپرده قابل معامله معمولاً پیش از سررسید قابل بازخرید نیست، ولی برای مثال سرمایه‌گذاری که یک گواهی سپرده شش ماهه را می‌خرد، به جای صبر کردن تا سررسید، می‌تواند آن را یک ماه بعد به سرمایه‌گذار دیگری بفروشد. نرخ بهره گواهی سپرده بر حسب مبلغ اسمی آن محاسبه می‌شود.
اوراق تجاری
اوراق تجاری، شکل رایج یک بدهی کوتاه‌مدت بدون وثیقه است که توسط شرکت انتشار می‌یابد. معمولاً اوراق تجاری برای تأمین مالی حقوق و دستمزد، موجودی کالا و دیگر تعهدات کوتاه‌مدت استفاده می‌شود. سررسید اوراق تجاری ممکن است از چند هفته تا چند ماه باشد. اوراق تجاری معمولاً به صورت تنزیلی نسبت به ارزش اسمی منتشر می‌شود و نشان‌دهنده نرخ‌های رایج بازار است. معمولاً هیچ وثیقه¬ای پشتوانه این نوع اوراق نیست و یک بدهی بدون وثیقه محسوب می‌شود. در نتیجه تنها شرکت‌های با رتبه اعتباری بالا می‌توانند به آسانی خریدارانی را پیدا کنند که مجبور نباشند با نرخ تنزیل زیاد (هزینه بالاتر) اوراق را به آنها بفروشند.
اسناد میان‌مدت ( MTN[۵])
MTN یک سند بدهی است که معمولاً دارای سررسید پنج تا ده ساله است. البته ممکن است سررسید آن کمتر از یک سال یا حتی تا صد سال نیز باشد. این نوع اوراق می‌تواند با نرخ کوپن ثابت یا شناور منتشر شود.
پذیره بانکی (BA [۶])
پذیره بانکی نوعی بدهی است که به جای آن که توسط یک دارنده حساب فردی تضمین شود، توسط بانک تضمین می‌شود. پذیره‌های بانکی اغلب در تجارت بین‌الملل برای انجام معاملات با ریسک نسبتاً کم با اشخاص دیگر مورد استفاده قرار می‌گیرد. این ابزار مالی در بازارهای پول ثانویه به کسر (به صورت تنزیلی) معامله می‌شود. هنگام پذیرش حواله از سوی بانک، مهر «پذیرفته شده» پشت آن درج می‌شود که به معنی تضمین پرداخت حواله در سررسید توسط بانک است. در واقع بانک اعتبار فروشنده را تضمین می‌کند. از آنجا که اعتبار پشت حواله به بانک محول می‌شود، حواله به همراه دیگر ابزارهای بدهی کوتاه‌مدت در بازار پول قابل معامله است. هرچند سرمایه‌گذاران فردی نیز می‌تواند پذیره‌های بانکی را خرید و فروش کنند، ولی معمولاً بانک‌های تجاری و سرمایه‌گذاران خارجی از این ابزار بیشتر استفاده می‌کنند.
توافق بازخرید (ریپو)
توافق بازخرید یا ریپو، در اصل شامل وام‌های وثیقه‌داری است که معمولاً به یک معامله‌گر اوراق دولتی پرداخت می‌شود. شیوه اجرای این ابزار بدین صورت است که سرمایه‌گذار بخشی از موجودی اوراق معامله‌گر را می‌خرد و همزمان آن را به صورت نسیه با قیمت مشخص بالاتر از قیمت نقدی به معامله‌گر می‌فروشد. در اصطلاح می‌گویند قرض‌گیرنده (معامله‌گر) وارد یک توافق بازخرید (ریپو) شده و قرض‌دهنده (خریدار) وارد یک توافق بازخرید معکوس(ریپو معکوس) شده است.
اوراق به پشتوانه دارایی کوتاه‌مدت
اوراق به پشتوانه دارایی (ABS [۷])، اوراق بهاداری است که پشتوانه آنها مجموعه¬ای از تسهیلات یا مطالبات است. به عبارت دیگر، جریان نقدی برای پرداخت به دارندگان اوراق از محل جریان‌های نقدی تسهیلات یا مطالبات ناشی می‌گردد. اوراق به پشتوانه دارایی با نرخ شناور معمولاً زمانی ایجاد می‌شود که مجموعه دارایی‌های پایه شامل تسهیلات یا مطالباتی با نرخ شناور باشد. برخی از رایج‌ترین دارایی‌های پایه در این نوع اوراق عبارتند از: مطالبات کارت اعتباری، مطالبات خط اعتباری تسهیلات مسکن، تسهیلات مالکیت مسکن با نرخ بهره قابل تعدیل، تسهیلات دانشجویی، تسهیلات کسب‌وکارهای کوچک و مطالبات تجاری.
اوراق رهنی کوتاه‌مدت
اوراق رهنی (MBS [۸]) در اصل اوراق بهادار به پشتوانه دارایی است که مجموعه دارایی‌های پشتوانه آن شامل تسهیلات رهنی بر املاک و مستغلات است. هرچند به لحاظ فنی بازار اوراق رهنی بخشی از بازار اوراق به پشتوانه دارایی است، در امریکا این دو بازار مستقل از هم در نظر گرفته می‌شوند. در بازار اوراق رهنی تعداد زیادی محصولات کوتاه‌مدت با نرخ ثابت یا شناور وجود دارد که ذیل بازار پول قرار می‌گیرند.
جستارهای وابسته
- اوراق تجاری
- پذیره بانکی
- اوراق قابل معامله
- توافق بازخرید
- گواهی سپرده
پانویس/ پاورقی
منابع
- · Brealey, R. A., Myers, S. C., Allen, F., & Mohanty, P. (2012). Principles of corporate finance. Tata McGraw-Hill Education.
- · Choudhry, M., Pienaar, R., Pereira, R., & Didier, J. (2002). Capital market instruments: analysis and valuation. FT Press.
- · Fabozzi, F. J., Mann, S. V., & Choudhry, M. (2003). The global money markets (Vol. 117). John Wiley & Sons.
پیوند به بیرون
الگوهای ناوبری
رده