رمزارز بانک مرکزی (Central Bank Cryptocurrency)
مفهوم:
والد:
بعد:
فرزند:
لید
رمزارز بانک مرکزی[۱] یک شکل الکترونیک از پول بانک مرکزی است که می‌تواند به شیوه‌ای نامتمرکز تبادل شود. ویژگی همتا به همتا بودنِ این فن‌آوری جدید، ظرفیت بالقوه برای ارائه خدمات پولی بی‌نام را دارد که کاملاً مشابه پول نقد است و تنها تفاوت آن، دیجیتالی بودن تبادل است. شکل‌هایی از پول که در دسترس عموم افراد قرار دارند اما توسط بانک مرکزی صادر نمی‌شود شامل 1) ارزهای رمزنگاری‌شده (که توسط بخش خصوصی ایجاد شده‌اند)، 2) پول کالایی[۲] ، 3) سپرده‌های بانکی و 4) پول موبایلی[۳] است. رمزارز بانک مرکزی با ارزهای رمزنگاری‌شده، در یک ویژگی با یکدیگر متفاوت هستند و آن صادر کننده پول است. رمزارزها از لحاظ مالکیت به سه نوع رمزارز خصوصی[۴] ، رمزارز عمومی[۵] و رمزارز بانک مرکزی[۶] تقسیم می‌شوند. رمزارز بانک مرکزی[۷] به دو سطح خرده رمزارز بانک مرکزی و عمده رمزارز بانک مرکزی تقسیم می‌شود. خرده رمزارز بانک مرکزی (رمزارز خرده‌فروشی بانک مرکزی) برای عموم افراد قابل دسترسی است. اما عمده رمزارز بانک مرکزی فقط برای مؤسسات مالی (رمزارز عمده‌فروشی بانک مرکزی ) قابل دسترس است.
تعریف به حد
رمزارزها از لحاظ مالکیت به سه نوع رمزارز خصوصی، رمزارز عمومی و رمزارز بانک مرکزی تقسیم می‌شوند. همانطور که از نام آن پیداست، ناشر رمزارز بانک مرکزی، بانک مرکزی می‌باشد. در واقع رمزارز بانک مرکزی یک شکل الکترونیک از پول بانک مرکزی است که به شیوه‌ای نامتمرکز تبادل می‌شود.
وجوه افتراق یا شقوق مختلف
رمزارز بانک مرکزی به دو سطح خرده رمزارز بانک مرکزی و عمده رمزارز بانک مرکزی تقسیم می‌شود. خرده رمزارز بانک مرکزی (رمزارز خرده‌فروشی بانک مرکزی) برای عموم افراد قابل دسترسی است. اما عمده رمزارز بانک مرکزی فقط برای مؤسسات مالی (رمزارز عمده‌فروشی بانک مرکزی ) قابل دسترس است. فدکوین را می‌توان یک خرده رمز ارز بانک مرکزی نامید. فدکوین‌ها، همانند پول نقد که در دسترس عموم افراد است، برای انجام معاملات به شکل نامتمرکز (بدون نظارت مستقیم بانک مرکزی) تبادل می‌شوند، اما از جنبه عرضه، به شیوه‌ای متمرکز و صرفاً توسط بانک مرکزی کنترل می‌شوند. پروژه ای کرونا[۸] سوئد را می‌توان پیشتاز انتشار رمزارزهای خرده‌فروشی بانک مرکزی دانست.
فهرست مطالب
محتویات
تعریف
رمزارز بانک مرکزی یک شکل الکترونیک از پول بانک مرکزی است که می‌تواند به شیوه‌ای نامتمرکز تبادل شود و به عنوان تبادل همتا به همتا نیز شناخته می‌شود. تبادل همتا به همتا [۹]به معنای آن است که معاملات می‌توانند مستقیما بین پرداخت کننده و گيرنده پول بدون نیاز به یک واسطه میانی انجام شوند. این ویژگی، رمزارزهای بانک مرکزی را از سایر شکل‌های پول الکترونیک بانک مرکزی، مثل پول‌های حساب پس‌انداز، که توسط بانک مرکزی کنترل می‌شود متمایز می‌کند. علاوه بر این، این رده‌بندی بین دو نوع رمزارز بانک مرکزی تمایز قائل می‌شود: 1) یک ابزار پرداخت مواجهه مستقیم با مشتریان که به طور گسترده برای عموم مردم قابل دسترس است و مخاطب آن، معاملات از نوع خرده‌فروشی است، و 2) یک دسترسی محدود برای تسویه دیجیتالی بر پایه توکن، برای پرداخت‌های کلان است.
رمزارز بانک مرکزی چه خدمتی ارائه می‌کند که شکل‌های جایگزین پول بانک مرکزی نمی‌توانند ارائه کنند؟
در تبادلات از نوع مواجهه مستقیم با مشتریان، ویژگی همتا به همتا بودنِ این فن‌آوری جدید، ظرفیت بالقوه برای ارائه خدمات پولی بی‌نام را دارد که کاملاً مشابه پول نقد است و تنها تفاوت آن، دیجیتالی بودن تبادل است. اگر ویژگی بی‌نام بودن صاحب پول حائز اهمیت نباشد، بیشتر مزایای ادعا شده درباره رمزارزهای خرده‌فروشی بانک مرکزی، با دادن اجازه دسترسی عمومی به حساب‌ها در بانک مرکزی قابل دستیابی هستند، قابلیتی که برای مدت‌های مدید از نظر فنی امکان‌پذیر بوده اما بیشتر بانک‌های مرکزی از آن اجتناب کرده‌اند. از جنبه عمده‌فروشی، چگونگی ارزیابی رمزارزهای بانک مرکزی بسیار متفاوت است. پرداخت‌های عمده‌فروشی امروزی فاقد ویژگی بی‌نام بودن پول نقد هستند. به ویژه آنکه، جزئیات کامل معاملاتی که در عمده‌فروشی رخ می‌دهند، برای اپراتور مرکزی قابل مشاهده است. از این رو، وضعیت رمزارزهای عمده‌فروشی بانک مرکزی، به توانایی آن‌ها در بهبود کارایی و کاهش هزینه‌های تسویه بستگی دارد.
طبقه‌بندی جدید پول
یک طبقه‌بندی جدید پول بر اساس چهار ویژگی کلیدی آن ارائه شده است: 1) صادر کننده پول (بانک مرکزی یا مصادر دیگر)، 2) فرم پول (الکترونیکی یا فیزیکی)، 3) دسترسی پذیری به پول (کلی یا محدود)، و 4) مکانیسم انتقال پول (متمرکز یا نامتمرکز). این طبقه‌بندی جدید پول، آنچه که ظاهراً در عمل در حال ظهور است را منعکس می‌کند و دو نوع بالقوه از رمزارز بانک مرکزی را از یکدیگر متمایز می‌نماید: رمزارز صادره از بانک مرکزی و رمزارز همتا به همتا.
نمودار ذیل که ترکیب چهار بیضی از انواع پول است و در ادبیات گُلِ پول نامیده می‌شود، نشان می‌دهد که چگونه دو نوع بالقوه از رمزارزهای بانک مرکزی (عمده و خرده‌فروشی) در چشم‌انداز کلی پولی جای می‌گیرند.
خرده رمزارز بانک مرکزی (رمزارز خرده‌فروشی بانک مرکزی) برای عموم افراد قابل دسترسی است. اما عمده رمزارز بانک مرکزی فقط برای مؤسسات مالی (رمزارز عمده‌فروشی بانک مرکزی ) قابل دسترسی است.
در اصل چهار نوع پول الکترونیکی بانک مرکزی وجود دارد: دو نوع رمزارزهای بانک مرکزی (بخش سایه‌دار نمودار) و دو نوع سپرده بانک مرکزی. رایج‌ترین شکل سپرده‌های بانک مرکزی در اختیار بانک‌های تجاری است و اغلب به آن‌ها حساب‌های تسویه یا ذخیره گفته می‌شود. شکل دیگر سپرده‌ها، حداقل از جنبه نظری، آن‌هایی هستند که در اختیار عموم مردم قرار دارند. توبین (1987) از این نوع سپرده‌ها به‌عنوان حساب‌های سپرده ارزی (DCA[۱۰]) یاد می‌کند. تاكنون، بانك‌های مركزی عموماً تصمیم به عدم ارائه خدمات از این نوع داشته‌اند.
شکل‌هایی از پول که در دسترس عموم افراد قرار دارند اما توسط بانک مرکزی صادر نمی‌شود شامل 1) ارزهای رمزنگاری‌شده (که توسط بخش خصوصی ایجاد شده‌اند)، 2) پول کالایی، 3) سپرده‌های بانکی و 4) پول موبایلی است. ارزهای رمزنگاری‌شده با رمزارز بانک مرکزی در یک ویژگی با یکدیگر متفاوت است (صادر کننده پول). درنتیجه سه شکل دیگر پول حذف می‌شوند زیرا در مجموع، یا از نوع فیزیکی هستند یا در رده‌بندی «همتا به همتا» قرار نمی‌گیرند.
برخی دیگر از شکل‌های پول در دسترس عموم مردم قرار ندارند. ارزهای محلی (فیزیکی[۱۱]) ، یعنی ارزهایی که صرفاً می‌توان آن‌ها را در یک مکان جغرافیایی خاص و در سازمان‌های مربوطه هزینه نمود، در گلبرگ سمت راست نمودار (ارزهای محلی) قرار می‌گیرند. گلبرگ بالای سمت چپ نمودار نیز نشان‌دهنده ارزهای مجازی است که «نوعی پول الکترونیک است که توسط صادرکنندگان آن کنترل می‌شود و میان اعضای یک جامعه مجازی خاص پذیرفته شده است» (بانک مرکزی اروپا، 2012). همچنین امکان شکل‌گیری یک نوع رمزارز، برای عمده‌فروشی بخش خصوصی وجود دارد. این نوع پول، به شیوه همتا به همتا از طریق یک دفتر کل توزیع شده تبادل می‌شود، اما طرفین تبادل فقط می‌توانند مؤسسات مالی خاص باشند.
رمزارزهای خرده‌فروشی بانک مرکزی
رمزارزهای خرده‌فروشی بانک مرکزی را نمی‌توان در هر جایی یافت، اما این مفهوم به طور گسترده‌ای توسط وبلاگ‌نویس‌ها، بانک‌های مرکزی و محافل دانشگاهی مورد بحث قرار گرفته است. شاید فدکوین پیشنهادی باشد که بیشترین بحث‌ها پیرامون آن شکل گرفته است. ایده اصلی فدکوین [۱۲]آن است که بانک مرکزی ایالات متحده آمریکا یک رمزارز مشابه بیت‌کوین ایجاد کند، اما برخلاف بیت‌کوین، فقط بانک مرکزی آمریکا بتواند فدکوین را عرضه کند و از روش تبدیل‌پذیری یک به یک با پول نقد و یا سپرده، برای کنترل آن استفاده نماید. یعنی فدکوین فقط زمانی تولید (حذف) می‌شود که همزمان به مقدار معادل آن پول نقد و یا سپرده حذف (ایجاد) شود.
فدکوین‌ها، همانند پول نقد که در دسترس عموم افراد است، برای انجام معاملات به شکل نامتمرکز (بدون نظارت مستقیم بانک مرکزی) تبادل می‌شوند، اما از جنبه عرضه به شیوه‌ای متمرکز و صرفاً توسط بانک مرکزی کنترل می‌شوند. به نظر می‌رسد که بانک مرکزی سوئد با پروژه ای کرونا خود، پیشتاز انتشار رمزارزهای خرده‌فروشی بانک مرکزی است.
رمزارز خرده‌فروشی بانک مرکزی از نوع فدکوین می‌تواند نوسانات زیاد قیمتی که ویژگی شایع رمزارزها است را از بین ببرد. همچنین بر اساس نظریات کونینگ [۱۳](2014)، فدکوین ظرفیت بالقوه برای حذف محدودیت صفر کران پائین سیاست پولی را در خود دارد. همانند شکل‌های الکترونیکی پول بانک مرکزی، از جنبه فنی، امکان پرداخت بهره برای رمزارزهای بانک مرکزی مبتنی بر دفتر کل توزیع شده وجود دارد.
هر نوع تصمیم، برای عرضه رمزارز خرده‌فروشی بانک مرکزی، مشروط به حفظ توازن بین مزایا و معایب احتمالی آن خواهد بود. اگر عموم مردم بتوانند به آسانی پول بانکی را به بدهی‌های بدون ریسک بانک مرکزی تبدیل کنند، پدیده هجوم سپرده‌گذاران به بانک‌ها سریع‌تر رخ می‌دهد (تولی [۱۴]، 2016).
همچنین مدل‌های کسب و کار بانک‌های تجاری ممکن است در معرض ریسک قرار گیرند. اگر مصرف‌کنندگان تصمیم بگیرند سپرده‌های خود را از بانک‌های تجاری خارج کنند و به جای آن از رمزارزهای بانک مرکزی استفاده نمایند، بانک‌ها به احتمال زیاد با واسطه‌زدايی روبرو خواهند شد و نخواهند توانست نقش محوری در فعالیت‌های اقتصادی اساسی مانند نظارت بر تبادلات مالی ایفا کنند. این مزایا و معایب صرفاً مختص رمزارزهای خرده‌فروشی بانک مرکزی نیستند. وضعیت برای حساب‌های سپرده ارزی نیز همین‌گونه است. بنابراین، پرسشی که مطرح می‌شود آن است که تفاوت کلیدی بین رمزارزهای خرده‌فروشی بانک مرکزی با حساب‌های سپرده ارزی در چیست؟ پاسخ در جنبه همتا به همتا بودن رمزارزهای بانک مرکزی، و به طورمشخص در بی‌نام بودن آن‌ها نهفته است.
رمزارزهای عمده‌فروشی بانک مرکزی
در حالی که استفاده از رمزارزهای بانک مرکزی برای انجام معاملات خرده‌فروشی هنوز در مرحله ایده‌پردازی مفهومی قرار دارد، برای برخی از بانک‌های مرکزی، مزایای به‌کارگیری رمزارزهای مبتنی بر دفتر کل توزیع شده، اثبات شده است. یکی از دلایل علاقمندی به استفاده از دفتر کل توزیع شده، آن است که بسیاری از نظام‌های پرداخت‌های کلان مبتنی بر بانک‌های مرکزی در مرحله آخر چرخه زندگی فنی خود قرار دارند. این سیستم‌ها به زبان‌های برنامه‌نویسی منسوخ شده نوشته شده‌اند یا از معماری‌های پایگاه‌داده‌ای استفاده می‌کنند که دیگر برای اهداف امروزی مناسب نیستند و پشتیبانی از آن‌ها دیگر مقرون به صرفه نیست.
پروژه جاسپر[۱۵] بانک مرکزی کانادا و پروژه یوبین [۱۶]بانک مرکزی سنگاپور، سامانه تسویه ناخالص آنی (ساتنا[۱۷]) را بر روی یک پلتفرم دفتر کل توزیع شده به شکل شبیه‌سازی شده اجرا کرده اند. در سامانه ساتنا، پرداخت‌ها به صورت انفرادی، آنی و با قطعیت (مشخص شدن موفقیت یا عدم موفقیت نتیجه تراکنش) انجام می‌شوند. (کمیته بین المللی نظام‌های پرداخت و تسویه، 1997).
برخلاف روش‌های پرداخت برای معاملات خرده‌فروشی که در بالا به آن اشاره شد، در نظام‌های عمده‌فروشی سطح دسترسی به مؤسسات مالی محدود است. همچنین به دلیل وجود یک مرجع قابل اعتماد (مثل بانک مرکزی)، اعتبار‌سنجی پرهزینه اثبات کار[۱۸] برای پیشگیری از «دوبار خرج کردن [۱۹]» پول دیجیتال، مرتفع می‌شود.
یکی از چالش‌های کلیدی اجرای رمزارز بانک مرکزی، چگونگی انتقال پول بانک مرکزی به دفتر کل توزیع شده است. در هر دو پروژه جاسپر و یوبین از رویکرد رسید دیجیتالی سپرده (DDR[۲۰]) استفاده شده است. در روش رسید دیجیتالی سپرده، سپرده‌های بانک مرکزی در یک حساب جداگانه نگهداری می‌شوند که بانک مرکزی رمزشناسه‌های دیجیتالی آن را روی دفتر کل توزیع شده، صادر می‌کند.
جستارهای وابسته
- پول الکترونیکی
- بلاک‌چین
- رمزارزهای خرده‌فروشی بانک مرکزی
- رمزارز خصوصی
- رمز پول عمومی
- ریسک
پانویس/ پاورقی
- ↑ Central Bank Cryptocurrency (CBCC)
- ↑ commodity money
- ↑ mobile money
- ↑ Private Cryptocurrency
- ↑ Public Cryptocurrency
- ↑ retail CBCCs
- ↑ wholesale CBCCs
- ↑ eKrona
- ↑ peer-to-peer
- ↑ deposited currency accounts
- ↑ Local (physical) currencies
- ↑ Fedcoin
- ↑ Koning
- ↑ Tolle
- ↑ Jasper
- ↑ Ubin
- ↑ real-time gross settlement (RTGS)
- ↑ proof-of-work
- ↑ double-spending
- ↑ digital depository receipt (DDR)
منابع
- Bech, M. L., & Garratt, R. (2017). Central bank cryptocurrencies. BIS Quarterly Review September.
- Blakstad, S., & Allen, R. (2018). Central Bank Digital Currencies and Cryptocurrencies. In FinTech Revolution (pp. 87-112). Palgrave Macmillan, Cham.
- Committee on Payments and Market Infrastructures (2015): Digital currencies, BIS, November.
پیوند به بیرون
الگوهای ناوبری
رده