قرارداد هوشمند (Smart Contract)
مفهوم: قرارداد هوشمند
والد: زنجیره بلوکی
بعد: کاربرد
فرزند: قرارداد هوشمند کدپایه، قرارداد هوشمند قانونی
لید
قراردادهای هوشمند یکی از کاربردهای فناوری بلاکچین و یک پروتکل کامپیوتری است که برای تسهیل، تأیید یا اجرای یک قرارداد به‌صورت دیجیتالی در نظر گرفته شده است و با استفاده از فناوری بلاکچین اجرا می‌شود. قرارداد هوشمند امکان ایجاد تراکنش‌های معتبر بدون واسطه را فراهم می‌کند. این تراکنش‌ها قابل پیگیری و غیرقابل برگشت هستند. قراردادهای هوشمند شامل تمام اطلاعات مربوط به شرایط قرارداد و اجرای تمام اقدامات هدف گذاری شده به‌طور خودکار می‌شوند.
تعریف به حد
قرارداد هوشمند از دیگر کاربردهای بلاکچین نظیر توکنیزاسیون و هویت دیجیتال متفاوت است.
وجوه افتراق یا شقوق مختلف
قراردادهای هوشمند پروتکل‌های کامپیوتری هستند که بر پایه فناوری بلاکچین ایجاد می‌شوند و توافق بین دو طرف را بدون حضور شخص ثالث و در بستر بلاکچین شکل می‌دهند. توکنیزاسیون و هویت دیجیتال نیز از دیگر کاربردهای بلاکچین به حساب می‌آیند. توکنیزاسیون روندی است که در آن دارایی‌های مختلف به دارایی دیجیتال تبدیل می‌شوند و این اتفاق در بستر بلاکچین رخ می‌دهد. از طرفی از بلاکچین می‌توان در راستای ارائه هویت دیجیتال نیز کمک گرفت.
فهرست مطالب
محتویات
تاریخچه
قاعده کلی قراردادهای هوشمند برای اولین بار توسط رمزنگار و برنامه‌نویس آمریکایی نیک زابو در سال ۱۹۹۶ مدت‌ها پیش از ظهور فناوری بلاکچین شرح داده شده بود. طبق استنباط زابو، قراردادهای هوشمند پروتکل‌های دیجیتالی برای انتقال اطلاعات هستند که از الگوریتم‌هایی استفاده می‌کنند که به‌طور خودکار یک قرارداد را درست در زمانی که شرایط معینی برقرار شد به اجرا در می‌آورد و همین‌طور به‌طور کامل فرآیند را کنترل می‌کند. این تعریف، که بیش از ۱۰ سال از زمان خودش جلوتر بود، تا امروز صحیح باقی مانده است. با این حال در سال ۱۹۹۶، این مفهوم نتوانست درک شود: در آن زمان، فناوری مورد نیاز برای اجرای این ایده به‌خصوص فناوری دفترکل توزیع‌شده وجود نداشت. در سال ۲۰۰۸، بیت‌کوین، اولین ارز رمزنگاری‌شده پدیدار شد که بر پایه فناوری تحول‌آفرین بلاکچین ایجاد شده بود. بیت‌کوین به‌عنوان اولین ارز دیجیتال غیرمتمرکز جهان پایه‌گذار نوعی قرارداد در بلاکچین بود اما پروتکل بیت‌کوین فقط با هدف ایجاد یک ارز بین‌المللی که در آن دولت‌ها دخالتی نداشته باشند، توسعه یافته بود و نمی‌توانست تمام نیازها و فرایندها را انجام دهد و این ویتالیک بوترین بود که با توسعه پلتفرم اتریوم، امکان ایجاد قراردادهای هوشمند را برای تمام پروژه‌ها عملی کرد.
قرارداد هوشمند چطور کار می‌کند؟
قراردادهای هوشمند پروتکل‌های کامپیوتری یا اگر ساده‌تر بگوییم کدهای کامپیوتری هستند.کد جهت وارد کردن تمام مفاد قرارداد منعقد شده بین طرفین قرارداد در بلاکچین استفاده می‌شود. تعهدات طرفین به قراردادهای هوشمند بر اساس منطق «اگر – پس» ( برای مثال: اگر طرف A پول انتقال دهد، پس طرف B کار موردنظر را انجام می‌دهد) ارائه می‌شود. زمانی که شرایط ارائه شده برقرار شد، قرارداد هوشمند به‌طور مستقل تراکنش را به اجرا در می‌آورد و پایبندی به توافق‌نامه را تضمین می‌کند.
قراردادهای هوشمند برای تبادل پول، کالا، مستغلات، وثیقه‌ها و دیگر دارایی‌ها به کار گرفته می‌شود. قرارداد در یک دفترکل غیرمتمرکز که در آن اطلاعات نمی‌توانند تحریف و یا حذف شوند، ذخیره و همانندسازی می‌شود. در همین زمان، رمزدار کردن داده‌ها، ناشناس ماندن طرفین توافق‌نامه را تضمین می‌کند. یک ویژگی مهم قراردادهای هوشمند این است که آنها تنها می‌توانند با دارایی‌هایی فعالیت کنند که درون اکوسیستم دیجیتال آنها وجود دارد. برای مثال قراردادهای هوشمندی که در پلتفرم اتریوم منعقد می‌شود، صرفا با ارز رمزنگاری‌شده «اتر» فعالیت می‌کنند. در حال حاضر چگونگی پیوند با دنیای مجازی و واقعی یکی از مشکلات اصلی کار با قراردادهای هوشمند است. این دلیلی است برای وجود «اوراکل‌ها»، که نرم‌افزارهای مخصوصی هستند که به پروتکل‌های کامپیوتری و بازیابی اطلاعاتی که آنها از دنیای واقعی نیاز دارند کمک می‌کنند.
مراحل انجام یک قرارداد هوشمند به زبان ساده
گام اول
کارفرما (کسی که کاری را سفارش می‌دهد) و مجری (کسی که کار را انجام می‌دهد) بر روی پلتفرم یکدیگر را پیدا می‌کنند؛
گام دوم
پلتفرم یک قرارداد هوشمند را با آدرس‌های کیف پول کارفرما و مجری ایجاد می‌کند؛
گام سوم
کارفرما به قرارداد هوشمند پول ارسال می‌کند + کارمزد تراکنش
گام چهارم
مجری کار کارفرما را انجام می‌دهد و به پلتفرم بلاکچین اطلاع می‌دهد؛
گام پنجم
کارفرما تأیید می‌کند که کار تکمیل شده است؛
گام ششم
پلتفرم قرارداد هوشمند را به راه می‌اندازد تا پرداخت‌ها را به مجری انتقال دهد.
تفاوت قراردادهای هوشمند و قراردادهای معمولی
کاربردهای قراردادهای هوشمند
قراردادهای هوشمند ممکن است مزایایی برای طیف وسیعی از صنایع داشته باشند، هزینه‌های غیرضروری و صرف زمان را ضمن افزایش شفافیت کاهش دهند. به‌صورت تئوری، آنها کارآمدتر و قابل‌اعتمادتر از قوانین قراردادهای سنتی هستند و همچنین تصور می‌شود که امنیت بهتری را برای تمام فعالیت‌های ثبت و تأیید شده ارائه می‌کنند. در زیر به برخی از کاربردهای قراردادهای هوشمند اشاره شده است:
بیمه
به سبب نبود مدیریت خودکار، درخواست خسارت مشتری ممکن است جهت پردازش و پرداخت ماه‌ها زمان برد. این موضوع برای شرکت‌های بیمه و همین‌طور برای مشتریان آنها مشکل‌ساز است و منجر به افزایش هزینه‌های اداری، و ناکارآمدی می‌شود. قراردادهای هوشمند می‌توانند فرآیند را از طریق خودکار کردن درخواست خسارت در زمان وقوع رویدادهای خاص، ساده و تسهیل کنند.
مدیریت زنجیره تأمین
مدیریت زنجیره تأمین، جریان کالاها از مواد خام گرفته تا محصول نهایی را در بر می‌گیرد. قراردادهای هوشمند می‌توانند حق مالکیت را به موازات حرکت اجناس در طول زنجیره تامین ثبت و تایید کنند در یک زمان معین چه کسی مسئولیت اجناس را بر عهده دارد. این موضوع با استفاده از سنسورهای اینترنت اشیاء که کالاها را از تولیدکنندگان تا انبار، از انبار تا کارخانه‌داران و از کارخانه‌داران تا فروشنده‌ها پایش می‌کنند، بسیار آسان‌تر شده است. محصول نهایی می‌تواند در هر مرحله از فرآیند تحویل تا زمان رسیدن به مشتری بازبینی شود. اگر جنسی به تاخیر افتاد یا از دست رفت، قرارداد هوشمند می‌تواند جهت تعیین دقیق محلی که جنس باید باشد مورد ملاحظه قرار گیرد. اگر هر یک از ذی‌نفعان نتوانند شرایط قرارداد را رعایت کنند، (به‌عنوان مثال اگر یک فروشنده محموله‌ای را به‌موقع ارسال نکند) مشاهده آن برای هر طرف قرارداد کار ساده‌ای است. شفاف‌تر ساختن زنجیره تامین به‌وسیله قراردادهای هوشمند به روان ساختن حرکت کالاها و بازگردانی اعتماد به تجارت کمک می‌کند.
وام‌های رهنی
فرآیند رهن بسیار ساده است. شرایط یک توافق‌نامه رهنی، برای مثال، بر پایه ارزیابی درآمدها، هزینه‌ها، امتیاز اعتباری و دیگر شرایط مرتهن است. نیاز به حمل این اسناد، اغلب از طریق اشخاص ثالث، می‌تواند فرآیند را برای وام‌دهنده و مرتهن طولانی و پیچیده سازد. با حذف واسطه‌ها، طرفین می‌توانند با یکدیگر به‌طور مستقیم معامله کنند. تخمین زده می‌شود که اگر قراردادهای هوشمند در بازار وام‌های رهنی ایالات‌متحده به کار گرفته شوند، وام‌دهندگان آمریکایی به‌تنهایی می‌توانند حداقل 1.5 میلیارد دلار پس‌انداز کنند.
قراردادهای استخدامی
رابطه بین یک کارمند و کارفرما می‌تواند متلاطم باشد، به‌خصوص در صورتی که یک طرف انتظارات را برآورده نکند. با استفاده از یک قرارداد هوشمند، یک کارمند و همچنین یک کارفرما به‌طور دقیق می‌دانند که چه انتظاراتی از آنها می‌رود، ثبت تعاملات از این طریق می‌تواند به بهبود انصاف در کارمزدها یا شرایط کار کمک کند، چون هر تغییری در قراردادها ثبت می‌شود.
حفاظت از قوانین کپی‌رایت
هر بار که بخشی از یک محتوا در اهداف کسب‌و‌کاری استفاده می‌شود، برای مثال یک آهنگ، مالک حقوق آن آهنگ به‌صورت تئوری حق امتیازی دریافت می‌کند. البته طرفین متعددی در ساخت یک آهنگ دخیل هستند، و تعیین این که چه کسی مالک این حقوق است و این که در نهایت چه کسی مشمول پرداخت می‌شود مشکل است، به‌علاوه سیستم‌های موجود به‌خوبی عمل نمی‌کنند. این موضوع به سردرگمی در تعیین مشمولین منجر می‌شود. شکی نیست که به بعضی از مشارکت‌کنندگان بیش از چیزی که لایق آن هستند اعطا می‌شود که این به زیان دیگران است، در حالی که بعضی به طور کلی چیزی دریافت نمی‌کنند. قراردادهای هوشمند می‌توانند از طریق ثبت حق مالکیت در یک سیستم بلاکچین غیرمتمرکز تضمین کنند که حق امتیاز به گیرندگان از پیش تعیین‌شده می‌رسد. این به لحاظ تئوری می‌تواند در بخشی از قوانین با تیمی از مشارکت‌کنندگان اعمال شود
مزایای قراردادهای هوشمند
حذف نیاز به واسطه‌ها اعمال قراردادهای هوشمند در زندگی‌های ما را بیش از پیش جذاب‌تر ساخته است. موارد کاربرد قراردادهای هوشمند احتمالاً با توسعه فناوری افزایش پیدا می‌کند. در زیر مزایایی که قراردادهای هوشمند برای ما به ارمغان می‌آورند، ارائه شده است.
شفافیت
یکی از شاخصه‌های بنیادین فناوری بلاکچین که در قراردادهای هوشمند نیز وجود دارد، شفافیت است. قراردادهای هوشمند با شرایط و ضوابط دقیق و با جزئیات کامل و همچنین با آگاهی کامل طرفین قرارداد، در بلاکچین ایجاد می‌شوند.
بهره‌وری در زمان
به‌منظور پیش برد هر فرآیند مربوط به مستندسازی در یک قرارداد غیرهوشمند، معمولا حداقل بیش از دو سه روز زمان لازم است. تاخیر در فرآیندها به سبب وجود واسطه‌های متعدد و اقدامات غیرضروری در طول مسیر اتفاق می‌افتد. این در حالی است که قراردادهای هوشمند به کمک اینترنت راه‌اندازی می‌شوند، چون آنها چیزی به جز تعدادی کد نرم‌افزاری نیستند. بنابراین، سرعت تکمیل تراکنش‌ها از طریق کدهای هوشمند بسیار زیاد است.
دقت
یک قرارداد هوشمند در یک قالب کاملاً دقیق کدگذاری می‌شود. این قرارداد پیش از این که در نهایت به کار گرفته شود، مستلزم حفظ تمام شرایط و ضوابط درون خود است. هر شرایطی که نادیده گرفته شود ممکن است منجر به بروز خطا در هنگام اجرا گردد، بنابراین در هنگام ایجاد قراردادهای هوشمند، همه شرایط به شکلی دقیق به ثبت می‌رسند.
امنیت و کارآمدی
قراردادهای هوشمند با قابلیت کدگذاری آنلاین، یکی از امن‌ترین پدیده‌هایی است که فناوری رمزگذاری داده برای ما به همراه آورده است. از آن جایی که آنها با بالاترین استانداردهای امنیتی مطابقت دارند، سطح حفاظت مربوط به آنها، این امکان را می‌دهد که در شرایط بحرانی مصون باشند. علاوه بر این، از آن جایی که قراردادهای هوشمند بسیار دقیق و ایمن هستند، سطح کارآمدی آنها بسیار بالاست که ارزش بیشتری را در تراکنش‌ها ایجاد می‌کنند.
ذخیره داده
در قراردادهای هوشمند، جزئی‌ترین مفاد توافق‌نامه نیز به‌صورت تمام و کمال کدگذاری شده است. تمام جزئیات هر تراکنش بر روی قرارداد ذخیره می‌شود و هر یک از طرفین قرارداد می‌توانند به آنها دسترسی داشته باشند. علاوه بر این، این تراکنش‌ها بر روی بلاکچین موجود در قالب اسناد آتی ذخیره می‌شوند و جلوی هر اختلاف‌نظری راجع به شرایط قرارداد در آینده را تا حد امکان می‌گیرند.
صرفه‌جویی
استفاده از قراردادهای هوشمند به‌جای توافق‌نامه‌های سنتی می‌تواند منجر به مقدار زیادی صرفه‌جویی شود. مهم‌تر از همه، چون قراردادهای هوشمند صرفاً شامل طرفینی است که بخشی از توافق‌نامه هستند؛ نیاز به واسطه از بین رفته است و پول مربوط به آن نیز پس‌انداز می‌شود. هیچ وکیل، شاهد و واسطه‌ای نقشی در هنگام استفاده از قراردادهای هوشمند ایفا نمی‌کند. علاوه بر این، قراردادهای هوشمند به دلیل عدم استفاده از اسناد کاغذی، از این منظر هم می‌توانند صرفه‌جویی کنند.
اعتماد
خصوصیت شفافیت و امنیت قراردادهای هوشمند، این قراردادهای مدرن را در میان کسب‌و‌کارها قابل اعتماد ساخته است. آنها هر گونه احتمال دستکاری و همچنین خطاهای دستی را از بین می‌برند و باعث ایجاد اطمینان در اجرای آنها می‌شوند. پس از توافق با تمام شرایط، قرارداد به‌صورت خودکار اجرا می‌شود. دیگر ویژگی منحصربه‌فرد این قراردادها ممکن است توانایی آنها در کاهش قابل‌توجه نیاز به دعوی قضایی و دادگاه‌هاست. قراردادهای هوشمند این امکان را به طرفین می‌دهد که به شرایط و قوانینی که درون آن نگاشته شده است، متعهد و پایبند باشند.
محدودیت‌های قراردادهای هوشمند
هر چند قراردادهای هوشمند مزایای قابل‌توجه و تحول‌آفرینی دارند اما از آنجایی که به‌وسیله انسان‌ها ایجاد می‌شوند، عاری از خطا و اشتباه نیستند و این امکان وجود دارد که در تعریف و ورود کدها اشتباهاتی رخ دهد. مسأله دیگری که در زمینه کاربرد قراردادهای هوشمند وجود دارد، این است که وضعیت قانون‌گذاری آن مشخص نیست و هیچ کشوری تا کنون به‌صورت رسمی قانون روشنی برای کاربرد آنها وضع نکرده است. همچنین ایجاد این قراردادها بر روی بلاکچین و همچنین حفظ و نگهداری آنها به تخصص و دانش فنی بالایی نیازمند است که استفاده از آن را هزینه‌بر کرده است. از طرفی وجود قراردادهای هوشمند مبتنی بر بلاکچین از همان مزیت تغییرناپذیری بلاکچین برخوردار است. اگرچه این تغییرناپذیری به لحاظ امنیتی مزایای قابل‌توجهی دارد اما با محدودیت‌هایی نیز همراه است. از آن جایی که آنها تقریباً غیرقابل تغییر هستند، حتی اصلاح کوچک‌ترین خطا در کد می‌تواند در هنگامی که قرارداد هوشمند برای اجرا آماده می‌شود هزینه‌بر و زمان‌بر باشد.
کاربردهای قراردادهای هوشمند در خدمات مالی
خدمات مالی حوزه‌ای عالی برای شروع بکارگیری قراردادهای هوشمند هستند. استفاده از قراردادهای هوشمند در تراکنش‌های تجاری می‌تواند فرآیندها را تسریع و ساده کند، صحت انتقال اطلاعات را تضمین و تمام طرفین را به انجام تعهدات وادار کند. از آن جایی که شرایط به‌طور کامل برای تمام طرفین واضح است و قراردادهای هوشمند طوری طراحی شده‌اند که دقیقاً همان‌طور که تنظیم شده‌اند به اجرا در آیند، امکان بروز خطا در تراکنش‌های مالی بسیار کاهش می‌یابد. بسیاری از بانک‌های بزرگ در حال حاضر مشغول هدایت پروژه‌های بلاکچین با امید ساده‌سازی پرداخت‌های برون‌مرزی، افزایش شفافیت و بهبود مدیریت هویت آنلاین هستند. این منطقی است که ما شاهد پذیرش فناوری قرارداد هوشمند در آینده نزدیک باشیم.
جستارهای وابسته
پانویس/ پاورقی
منابع
- https://www.cryptoninjas.net/what-are-smart-contracts/
- https://www.cryptoninjas.net/what-are-smart-contracts/
- https://rubygarage.org/blog/ethereum-smart-contract-tutorial
- https://legalvision.com.au/smart-contracts-legally-binding/
- https://disruptionhub.com/smart-contract-uses/
- https://hackernoon.com/everything-you-need-to-know-about-smart-contracts-a-beginners-guide-c13cc138378a
- https://abovethelaw.com/2018/06/smart-contracts-taking-over-pros-cons-and-how-to-stay-on-top-of-it-all/?rf=1
- https://blog.etherparty.com/beyond-crypto-the-benefits-of-smart-contracts-for-banking-healthcare-and-real-estate-ddd4b134e895
پیوند به بیرون
الگوهای ناوبری
رده