محصولات و خدمات کارمزدی (Fee Based Banking Services)
مفهوم:
والد:
بعد:
فرزند:
لید
درآمد بانک‌ها از دو محل عاید می‌شود. یک نوع درآمد از محل پذیرش ریسک وام دادن سپرده‌ها عاید می‌شود. این را درآمد بهرهای یا درآمد ناشی از خدمات بهرهای می‌نامند که بخش عمدۀ عایدات هر بانک را تشکیل می‌دهد. اما بانک‌ها از سایر منابع نیز درآمدهایی کسب می‌کنند یعنی جایی که آنها مجبور نیستند پول وام بدهند یا بهره جمع کنند. چنین منابعی را خدمات بانکداری کارمزدی، حق‌الزحمه‌ای یا غیربهره‌ای می‌نامند که بخش مهمی از صورتحساب سود و زیان هر بانک را تشکیل می‌دهند. امروزه ارائه کارت‌های اعتباری و کارت‌های بدهی به مشتریان، خدمات فروش بیمه، فروش تضامین، فروش برات دیداری و اسناد مشابه، سرمایه‌گذاری مشترک، خدمات مشاوره‌ای به شرکت‌های سرمایه‌گذاری، جریمه‌‌ها و خدمات صندوق امانی بخش مهمی از خدمات حق‌الزحمه‌ای یا غیر بهرهای بانک‌ها به حساب می‌آیند.
قانون 1933 گلاس-استگال ترکیب بانکداری تجاری با فعالیت سایر خدمات مالی ازقبیل خدمات بانکداری سرمایه‌گذاری را ممنوع می‌کرد؛ اما با تصویب قانون 1999 گرام-لیچ-بلیلی، قانون منع‌کننده گلاس-استگال لغو شد و مالکیت مشترک فعالیت‌های بانکداری و غیربانکداری مجاز شناخته شد. براساس این قانون جدید، ارايه خدمات بانکداری حق‌الزحمه‌ای رشد کرده و درآمد حق‌الزحمه‌ای یا غیربهره‌ای جهش قابل توجهی نمود. در دهه‌های اخیر توجه به خدمات حق‌الزحمه‌ای مورد توجه عموم بانک‌های جهان قرار داشته است و بانک‌ها سرمایه‌گذاری خوبی برای ارتقای سطح این نوع خدمات از خود به خرج داده‌اند. لازم به اشاره است که خدمات حق‌الزحمه‌ای یا غیربهره‌ای، نسبت به خدمات بهرهای و متصل به وام‌های بانکی، عایدی نسبتا بدون ریسکی را برای بانک به ارمغان می‌آورد.
تعریف به حد
خدمات بانکداری کارمزدی، حق‌الزحمه‌ای یا غیربهره‌ای به کلیه خدمات بانکی عنوان می‌شود که از مسیر درآمد بهرهای و پرداخت تسهیلات نباشد. به عنوان مثال، امروزه ارائه انواع کارت‌های بانکی به مشتریان، خدمات مشاوره‌ای به شرکت‌های سرمایه‌گذاری، خدمات فروش بیمه، فروش تضامین، فروش برات دیداری و اسناد مشابه، سرمایه‌گذاری مشترک و خدمات صندوق امانی بخش مهمی از خدمات حق‌الزحمه‌ای بانک‌ها به حساب می‌آیند و بانک‌ها بخش چشمگیری از درآمد خود را از محل ارائه اینگونه خدمات حق‌الزحمه‌ای دریافت می‌دارند. دراین میان، اخذ جریمه‌‌ها و حق‌الزحمه‌های مرتبط با حساب‌های بانکی نیز می‌تواند جزو درآمدهای حق‌الزحمه‌ای به حساب آید.
وجوه افتراق یا شقوق مختلف
تفاوت خدمات کارمزدی، حق‌الزحمه‌ای یا غیربهره‌ای با خدمات بهرهای در این است که خدمات بهرهای به ارائه وام به متقاضیان و دریافت بهره از آنها گفته می‌شود. از این بهره دریافتی، بهره پرداختی به سپرده‌گذاران کسر می‌شود و مابقی به عنوان درآمدهای بهرهای برای بانک لحاظ می‌شود. بخش عمدۀ عایدات هر بانک از ناحیه خدمات بهرهای است. اما بانک‌ها از خدماتی موسوم به خدمات حق‌الزحمه‌ای یا غیربهره‌ای نیز درآمدهایی کسب می‌کنند. در این نوع خدمات، بانک‌ها مجبور نیستند پولی را وام بدهند یا بهرهای را جمع کنند. این خدمات بیشتر به ارائه فعالیت‌هایی چون ارائه مشاوره، ارائه کارت‌های اعتباری، فروش برات، سرمایه‌گذاری مشترک، فروش بیمه و... تعلق دارد و با حق‌الزحمه دریافتی از مشتریان خود، بخشی از عایدات بانک را تامین می‌کنند. لازم به ذکر است خدمات حق‌الزحمه‌ای یا غیربهره‌ای، نسبت به خدمات بهرهای و متصل به وام‌های بانکی، عایدی نسبتا بدون ریسکی را برای بانک به ارمغان می‌آورد.
فهرست مطالب
محتویات
مقدمه
درآمد بانک‌ها از دو محل عاید می‌شود. یک نوع درآمد از محل پذیرش ریسک وام دادن سپرده‌ها عاید می‌شود. این را درآمد بهرهای می‌نامند و بخش عمدۀ عایدات هر بانک را تشکیل می‌دهد. اما بانک‌ها از سایر منابع نیز درآمدهایی کسب می‌کنند یعنی جایی که آنها مجبور نیستند پول وام بدهند یا بهره جمع کنند. چنین منابعی را خدمات بانکداری حق‌الزحمه‌ای می‌نامیم و بخش مهمی از صورتحساب سود و زیان هر بانک را تشکیل می‌دهند. در این نوشتار منابع گوناگونی را که بانک‌ها می‌توانند درآمد غیربهره‌ای یعنی حق‌الزحمه‌ای ایجاد کنند فهرست می‌کنیم.
درآمد حق‌الزحمه‌ای
درآمد حق‌الزحمه‌ای یا کارمزدی درآمدی است که نهادهای مالی از مخارج مرتبط با حساب مشتریان می‌گیرند. مخارجی که درآمد حق‌الزحمه‌ای عاید می‌کند شامل حق‌الزحمه وجوه ناکافی، مخارج اضافه برداشت، حق‌الزحمه دیرکرد، حق‌الزحمه اضافه از سقف، حق‌الزحمه انتقال تلگرافی، مخارج خدمت ماهانه، حق‌الزحمه پژوهش حساب و غیره می‌شود. اتحادیه‌های اعتباری، بانک‌ها، و شرکت‌های کارت اعتباری انواع نهادهای مالی هستند که درآمد حق‌الزحمه کسب می‌کنند.
تفکیک درآمد حق‌الزحمه
نهادهای مالی بخش چشمگیری از درآمد خود را از محل حق‌الزحمه دریافت می‌کنند که درآمد غیربهره‌ای نیز نامیده می‌شود. درآمد بهره، که پول کسب‌شده به وسیله وام دادن سپرده‌های مشتریان به شکل وام رهنی، وام‌های کسب و کار کوچک، خطوط اعتباری، وام‌های شخصی، وام‌های دانشجویی و با اجازه دادن به مشتریان تا مانده کارت اعتباری حمل کنند بخش چشمگیر دیگری از درآمد مؤسسات مالی را تشکیل می‌دهد.
حتی پیش از مقررات‌زدایی اواسط دهه 1980 که فرصت‌های بیشتری برای بانک‌ها فراهم کرد تا خدمات غیرسنتی مبتنی بر حق‌الزحمه بفروشند، درآمد غیربهره‌ای تقریبا به یک چهارم تمام درآمد عملیاتی ایجادشده بانک‌های تجاری بالغ می‌شد. طی دو دهه گذشته، افزایش چشمگیر درآمد حق‌الزحمه‌ای یا غیربهره‌ای در مؤسسات بانکداری امریکا نه فقط بیانگر متنوع‌سازی بانک‌ها به سمت فعالیت‌های غیرسنتی بوده بلکه یک جابجایی در چگونگی کسب درآمد بانک‌ها از فعالیت‌های بانکداری سنتی خود را نشان می‌دهد. مقررات‌زدایی طی این دوره، درها را به روی بانک‌های تجاری گشود تا درآمد حق‌الزحمه از بانکداری سرمایه‌گذاری، بانکداری تجاری، آژانس بیمه، دلالی اوراق بهادار، و سایر خدمات مالی غیرسنتی کسب کنند.
با تصویب قانون 1999 گرام-لیچ-بلیلی که چارچوب شرکت هلدینگ مالی را ایجاد کرد و مالکیت مشترک فعالیت‌های بانکداری و غیربانکداری را اجازه می‌دهد، درآمد حق‌الزحمه‌ای یا غیربهره‌ای جهش کرد. قانون گرام-لیچ-بلیلی شتاب‌دهنده حذف قانون 1933 گلاس-استگال بود که ترکیب بانکداری تجاری با فعالیت سایر خدمات مالی ازقبیل خدمات بانکداری سرمایه‌گذاری را ممنوع کرد. برآورد می‌شود که درآمد حق‌الزحمه غیربهره‌ای تقریبا نیمی از کل درآمد عملیاتی ایجاد شده توسط بانک‌های تجاری امریکا را ایجاد می‌کند. برعکس باور رایج، شواهد نشان می‌دهد اتکای بیشتر به درآمد حق‌الزحمه‌دار نوسان‌پذیری جریان‌های درآمدی بانک‌ها را چه بسا به جای اینکه کاهش دهد، افزایش دهد.کارت‌ها
کارت‌های اعتباری و کارت‌های بدهی، افزوده‌های جدید به پرتفوی بانک‌ها بوده‌اند. اما در دامنه کوتاه زمانی، این خدمات مبالغ بزرگی در عایدات غیربهره‌ای هر بانکی ایجاد نمودند. اینها یکی از انواع حق‌الزحمه‌های تکلیف‌شده با این کارت‌ها هستند. برخی کارمزدها و حق‌الزحمه‌ها مانند حق‌الزحمه‌های عضویت و حق‌الزحمه‌های سالانه وجود دارد. سپس مخارجی ازقبیل بهره بابت مانده تصفیه نشده، حق‌الزحمه‌های اضافه سقف، مالیات‌های خدمات و غیره است. چند سال قبل‌تر، این نوع مخارج بخشی از عایدات هر بانک نبودند. به علاوه هر زمان از کارت بدهی یا اعتباری استفاده می‌شود بانک‌هایی که چنین کارت‌هایی را منتشر کرده‌اند حق‌الزحمه از بازرگان دریافت می‌کنند. معرفی کارت‌های اعتباری افزوده جدیدی را در صورتحساب سود و زیان بانک ایجاد کرده‌اند.
کمیسیون‌ها
بانک‌ها همچنین شروع به ارائه سایر خدمات مانند فروش بیمه و سرمایه‌گذاری مشترک به مشتریان خود کردند. از زمانی که بانک‌ها رابطۀ صمیمانه با مشتری برقرار کردند، آنها در موقعیتی قرار گرفتند تا ارزش ویژه مشتریان خود را تخمین بزنند و به آنها در رابطه با بیمه همچنین نیازهای سرمایه‌گذاری مطابق آن مشورت بدهند. بنابراین شرکت‌های بیمه و شرکت‌های سرمایه‌گذاری مشترک با بانک‌ها هم همکاری می‌کنند تا پنجره واحد به مشتریان ارایه دهند. بانک‌ها کمیسیون‌هایی را وضع می‌کنند تا این خدمات را به مشتریان خود بازاریابی کنند. طی یک دوره زمانی، کمیسیون‌های بیمه بانکی درصدهایی قابل توجهی از درآمدهای غیربهره‌ای را کسب نموده‌اند.
مشاوره بازار سرمایه
بانک‌ها اغلب به شرکت‌ها کمک می‌کنند تا بدهی خود را در بازار اوراق قرضه انتشار دهند. بانک‌ها با توجه به تجربه گسترده خود در بازارهای سرمایه، شرایط اقتصاد کلان را خیلی خوب درک می‌کنند؛ بنابراین آنها می‌توانند به شرکت‌ها در رابطه با مقدار بدهی که منتشر شود، نرخ بهرهای که نیاز است تعیین شود و همچنین تاریخی که انتشار چنین بدهی فروختن آن را آسان‌تر می‌سازد مشورت دهند. بانک‌ها معمولا انتشار این بدهی را پذیره‌نویسی نمی‌کنند. در عوض، آنها خیلی ساده بابت مشورتی که ارائه می‌دهند و تخصصی که عرضه می‌دارند حق‌الزحمه ثابتی وضع می‌کنند.
برات دیداری و دستور پرداخت
برات دیداری با ابزارهای قابل مذاکره مانند چک متفاوت است. وقتی بانک برات دیداری صادر می‌کند، حالا دیگر اعتبار مشتری نیست که در خطر است. برخلاف چک‌ها، برات دیداری را بانک‌ها منتشر می‌کنند و بنابراین توسط بانک‌ها از حساب خودشان پرداخت و تسویه می‌شود. بنابراین بانک یک نوع ضمانت برای طرفی که برات دیداری را می‌پذیرد فراهم می‌کند. اساسا، برات دیداری را می‌توان به همان خوبی پول نقد در نظر گرفت چون مشمول تبدیل به نقد کردن از حساب مشتری نیست. برات دیداری همیشه پرداخت خواهد شد مگر اینکه بانک صادرکننده آن ورشکست شده باشد! بنابراین بانک‌ها برای فراهم کردن برات دیداری یک حق‌الزحمه وضع می‌کنند. این حق‌الزحمه همچنین بخشی از درآمد غیربهره‌ای آنها را شکل می‌دهد.
فروش تضامین
بانک‌ها همچنین خدمت ارائه تضامین در ازای حق‌الزحمه معین فراهم می‌کنند. از این خدمت استفاده می‌شود تا شکاف اعتماد بین طرفین را پر کند. برای نمونه، طرف الف پیش‌پرداخت می‌خواهد در حالی که طرف ب مایل به پرداخت فقط پس از تکمیل کار است. هیچ کدام از طرفین تمایل به اعتماد کردن به طرف دیگر ندارد. در چنین حالتی طرف ب می‌تواند وجوهی را در بانک سپرده بگذارد و بانک می‌تواند ضمانت‌نامه‌ای به طرف الف صادر کند. از آنجا که تضمین بانک یک تعهد مقید می‌شود که یک مؤسسه مالی معتبر می‌دهد، طرف الف می‌تواند به اطمینان برسد که به محض تکمیل کار همان‌گونه که تعیین شده بود پول پرداخت خواهد شد. بانک بابت فراهم کردن چنین خدمتی حق‌الزحمه‌ای درنظر می‌گیرد. تضمین‌های بانکی اغلب بین شرکای تجاری استفاده می‌شود که نخستین بار با هم کار می‌کنند. در موارد آتی، از آنجا که تجارت بارها انجام شده است، طرف‌های مقابل با فراغ بال به همدیگر اعتبار می‌دهند و نیاز به تضامین بانکی به نحو مشهودی کاهش می‌یابد.
حق‌الزحمه‌های مرتبط با حساب
بانک‌ها همچنین انواع گسترده‌ای از حق‌الزحمه‌ها و کارمزدها را تکلیف می‌کنند تا حساب‌های مشتری آنها حفظ شود. برای نمونه وقتی مشتریان درخواست دسته چک یا کارت‌های بدهی اضافی می‌کنند، آنها حق‌الزحمه درنظر می‌گیرند. به علاوه، بانک‌ها اگر سپرده‌ها به زیر حد معینی سقوط کند، برای مشتریان جرایمی را وضع می‌کنند. آنها همچنین اگر مشتری در یک دوره زمانی معین، بیش از تعداد مشخصی برداشت داشته باشد حق‌الزحمه‌هایی وضع می‌کنند. برخی شکل‌های پرداخت که از طریق حساب‌های بانکی صورت می‌گیرد نیز به حق‌الزحمه‌های شارژ شده به حساب منجر می‌شود.
صندوق امانات
سرانجام، بانک‌ها خدمات صندوق امانت نیز به مشتریان خود ارائه می‌دهند. این همان کاری بود که کسب و کار بانکداری در ابتدا با آن شروع شد و بیشتر بانک‌ها این خدمت را تا زمان حال عرضه می‌کنند. مشتریان می‌توانند اموال و اجناس ارزشمند خود را در صندوق امن بانک بگذارند و از امنیت همه‌جانبه‌ای که بانک ترتیب داده است منتفع شوند. بانک نمی‌تواند از اموال و اجناس ارزشمند ذخیره شده در این صندوق‌ها استفاده کند و در بیشتر موارد هیچ اطلاعاتی در رابطه با محتوای صندوق‌ها ندارد. بانک صرفا مکانی امن برای ذخیره‌سازی ارائه می‌دهد و در ازای ارائه این خدمت، یک حق‌الزحمه دریافت می‌کند. در گذشته این حق‌الزحمه بخش قابل توجهی از درآمد غیربهره‌ای هر بانک را تشکیل می‌داد. اما با گذشت زمان، استفاده از صندوق امانات به شدت کاهش یافت و سایر حق‌الزحمه‌های سودآور براساس کسب و کارها برای بانک‌ها ظاهر شده است.
عنصر غیربهره‌ای، عایدی نسبتا بدون ریسک برای بانک را نشان می‌دهد. بنابراین بانک‌هایی که دائما قادر به ایجاد درآمد غیربهره‌ای باثبات و بالا بوده‌اند از سوی سرمایه‌گذاران بازار سهام کاملا باارزش هستند.
جستارهای وابسته
- حساب بانکداری
- دفتر خرید و فروش
- محصولات بهره‌پایه
پانویس/ پاورقی
منابع
- https://www.investopedia.com/terms/f/fee-income.asp
- https://www.managementstudyguide.com/fee-based-banking-services.htm
پیوند به بیرون
الگوهای ناوبری
رده