واحد اطلاعات مالی (Financial Intelligence Unit (FIU))

مفهوم:

والد:

بعد:

فرزند:

---

لید

در طی سال‌های اخیراکثر کشورها اقدام به تاسیس واحدهای اطلاعات مالی به عنوان مرکزی برای جمع‌آوری، تحلیل و انتشار اطلاعات مرتبط با پولشویی و تامین مالی تروریسم کرده‌اند. به عبارتی براساس استانداردهای مبارزه با پولشویی به ویژه توصیه ۲۹ گروه ویژه اقدام مالی  و یادداشت تفسیری آن، کشورها می‌بایست مرکزی جهت دریافت و تحلیل گزارش‌های معاملات مشکوک موسسات مالی و سایر نهادهایی که ملزم به اجرای مقررات مبارزه با پولشویی و تأمین مالی تروریسم هستند، ایجاد کنند. واحدهای اطلاعات مالی قادر به دستیابی به اطلاعات بیشتر از واحدهای گزارشگری هستند و باید به اطلاعات مالی، اداری و حقوقی به صورت به هنگام دسترسی داشته باشند به نحوی که برای انجام کارکردهای خود به طور مناسب از آمادگی لازم برخوردار باشند. ایجاد واحد اطلاعات مالی تاکیدی برعزم یک کشور بر مبارزه با پولشویی، تأمین مالی تروریسم و به طور کلی جرایم مالی است.

تعریف به حد

واحد اطلاعات مالی براساس تعاريف ارائه شده توسط گروه اگمونت تشكيل شد‌ه است و براساس دستورالعمل‌های گروه ويژه اقدام مالی فعاليت می‌کند. در واقع واحد اطلاعات مالی مرکزی برای دریافت و تحلیل اطلاعاتی همچون تهیه گزارش‌های تراکنش‌های مشکوک و سایر اطلاعات مرتبط با پولشویی، جرائم منشا و تامین مالی تروریسم است. ارزش افزوده واحد اطلاعات مالی تحلیلی است که بر مبنای تمامی اطلاعات دریافتی در کنار طیف گسترده‌ای از سایر اطلاعات مالی که در اختیار گرفته است، انجام می‌دهد و از آن برای ارزیابی بهتر اطلاعات مربوط به گزارش‌های معاملات مشکوک بهره می‌برد.

وجوه افتراق یا شقوق مختلف

واحد اطلاعات مالی یکی از سازمان‌های داخلی مرتبط با گروه ویژه اقدام مالی است که درراستای دستیابی به اهداف کلی این گروه همچون مبارزه با پولشویی، ‌تأمین مالی تروریسم و سایر تهدیدها علیه یکپارچگی نظام مالی بین‌المللی در کنار سایر سازمان‌های مربوط به گروه ویژه اقدام مالی همچون ضابطان قانونی مبارزه با پولشویی و تامین مالی تروریسم ، مقامات ناظر  و مقامات قضایی  فعالیت می‌کند. سازمان‌های مذکور با حفظ هدف اصلی از هم متمایز هستند. به عنوان مثال کارکرد اصلی واحد اطلاعات مالی، ناظر بر دریافت،‌ تحلیل و ارسال گزارش‌های معاملات مشکوک است که توسط بخش خصوصی شناسایی و ثبت شده باشند. این در حالی است که ضابطان قانونی باید به دنبال جلوگیری، تحذیر و منقطع‌کردن پدیده‌هایی از جمله پولشویی،‌ جرائم منشأ مرتبط با آن، ‌تأمین‌ مالی، اشاعه و ازدیاد سلاح‌های کشتار جمعی و فعالیت‌های مرتبط با تأمین‌مالی تروریسم باشند. آنها همچنین باید مجرمان را از عواید غیرقانونی، و تروریست‌ها را از دستیابی به منابع مورد نیاز برای تأمین‌ مالی فعالیت‌های خود محروم سازند. کشورها باید اطمینان حاصل کنند که ضابطان قانونی گماشته شده در این سمت، در قبال رسیدگی، تحقیق و بررسی موضوعات مرتبط با پولشویی و تأمین مالی تروریسم، مسئول هستند.

فهرست مطالب

واحدهای اطلاعات مالی

کشورها باید واحدی را به نام واحد اطلاعات مالی به عنوان مرکزی ملی برای دریافت و تحلیل اطلاعات زیر تاسیس کنند:.

• تهیه گزارش‌های تراکنش‌های مشکوک

• سایر اطلاعات مرتبط با پولشویی، جرائم منشا و تامین مالی تروریسم برای انتشار نتایج تحلیل‌ها

واحد اطلاعات مالی قادر به دستیابی به اطلاعات بیشتر از واحدهای گزارشگری است و باید به اطلاعات مالی، اداری و حقوقی به صورت به هنگام دسترسی داشته باشند به نحوی که برای انجام کارکردهای خود به طور مناسب از آمادگی لازم برخوردار شوند. ملاحظات عمده‌ای که برای شکل‌دهی و ایجاد واحدهای اطلاعات مالی لازم است عبارتند از: قوانین مبارزه با پولشویی و تامین مالی تروریسم، مراجع قانونی موجود و نیاز به مقامی که پس از دریافت اطلاعات مالی و انجام ارزیابی، آن را به اشتراک بگذارد.

یادداشت‌های توضیحی کارگروه ویژه اقدام مالی در توصیه شماره 29 معین می‌کند که کشورها باید اطمینان حاصل کنند که واحد اطلاعات مالی دارای بیانیه هدف از گروه اگمونت است و اصول مربوط به آن برای تبادل اطلاعات بین واحدهای اطلاعات مالی برای پرونده‌های پولشویی و تامین مالی تروریسم می‌باشند. (این یادداشت‌ها دستورالعمل‌های مهمی را در ارتباط با نقش و کارکردهای واحدهای اطلاعات مالی معین و مکانیزم‌هایی را برای تبادل اطلاعات بین واحدهای اطلاعات مالی طراحی می کنند.) واحد اطلاعات مالی باید برای عضویت در گروه اگمونت درخواست دهد.

گروه اگمونت

گروهی از واحدهای اطلاعات مالی در سال 1995 در کاخ اگمونت آرنبرگ در بروکسل تشکیل جلسه دادند و در خصوص منافع حاصل از توسعه شبکه واحد اطلاعات مالی تصمیم گیری می کنند تا گروهی غیررسمی برای شبیه سازی همکاری بین المللی ایجاد نمایند. این گروه که اکنون با نام گروه اگمونت شناخته می شود به گونه‌ای برنامه‌ریزی می کند که واحدهای اطلاعات مالی عضو در آن به طور منظم یکدیگر را ملاقات کرده تا روش‌هایی را برای همکاری، به ویژه در زمینه تبادل اطلاعات، آموزش داده و در خصوص نحوه به اشتراک گذاری مباحث کارشناسی تشکیل جلسه دهند. کشورها باید جریان رسمی موجود در گروه اگمونت را مرور کرده تا تعریف اگمونت از واحد اطلاعات مالی را تامین نمایند.

انواع واحدهای اطلاعات مالی

کشورها در طی سال‌های اخیر واحدهای اطلاعات مالی را با هدف کلی در زمینه مبارزه با پولشویی تاسیس کردند و به طور کلی سه کارکرد اصلی به عنوان تعاریف پذیرفته شده واحدهای اطلاعات مالی به آنها سپرده شده است. ترتیبات اداری که از طریق آن این کارکردها انجام می‌شود به طور قابل ملاحظه‌ای از یک کشور به کشور دیگر تفاوت دارد. این ترتیبات گسترده برای واحدهای اطلاعات مالی ممکن است تحت سرفصل‌های کلی زیر خلاصه شود:

• واحدهای اطلاعات مالی از نوع اداری

• واحد اطلاعات مالی از نوع حقوقی

• واحد اطلاعات مالی از نوع قضائی یا پیگردهای قانونی

• واحدهای اطلاعات مالی ترکیبی یا هیبرید

واحدهای اطلاعات مالی از نوع اداری

واحدهای اطلاعات مالی از نوع اداری به عنوان نوعی ساختار تحت نظارت یک نهاد یا سازمانی غیر از مقام قضائی و حقوقی مطرح هستند. این واحدها بعضا ترکیبی از نهادهای جداگانه تحت نظارت یک وزارتخانه (واحد اطلاعات مالی مستقل) و یا بدون نظارت (واحد اطلاعات مالی وابسته) می‌باشند. منطق چنین ترتیباتی به منظورایجاد سپر بین بخش مالی (و به طور کلی نهادها و افراد حرفه‌ای در معرض الزامات گزارشگری) و مقامات حقوقی عهده دار پیگیری و صدور حکم برای جرائم مالی است. محل واقعی اداری برای چنین واحدهای اطلاعات مالی متنوع می‌باشد: مستمرترین ترتیبات، شامل ایجاد واحد اطلاعات مالی در وزارت دارایی، بانک مرکزی یا هر نهاد مقرراتی دیگر می‌باشد.

واحدهای اطلاعات مالی از نوع حقوقی

تاکید بر جنبه‌های حقوقی واحد اطلاعات مالی در برخی کشورها منتهی به ایجاد واحد اطلاعات مالی به عنوان نهاد حقوقی است زیرا این آسان‌ترین راه برای تاسیس نهادی می‌باشد که با قدرت مناسب و بدون داشتن طراحی برای نهاد جدید و چهارچوب قانونی و اداری جدید فعالیت می‌کند. واحد اطلاعات مالی به طورعملیاتی و تحت این ترتیبات به سایر نهادهای حقوقی نظیر واحد جرائم مالی نزدیک است و از دیدگاه‌های کارشناسی و منابع اطلاعاتی آن بهره‌مند می‌شوند. درعوض، اطلاعات دریافتی از واحد اطلاعات مالی در دسترس نهادهای حقوقی قرار گرفته و برای پیگردهای قانونی مورد استفاده قرار می گیرند. تبادل اطلاعات ممکن است از طریق استفاده از شبکه‌های تبادل اطلاعات مجرمانه در سطح ملی یا بین‌المللی آغاز گردد.

واحدهای اطلاعات مالی از نوع حقوقی و قضائی

این نوع از واحد اطلاعات مالی در درون شعبه قضائی دولت ایجاد می‌شود و تحت نظر ضابطان قضائی فعالیت می‌کند. نمونه‌هایی از این ترتیبات در کشورهایی با سنّت حقوقی قارّه‌ای که در آن ضابطان دولتی به عنوان بخشی از سیستم قضائی فعالیت کرده و اقتدار لازم برای نهادهای رسیدگی کننده را در اختیار داشته است و اماکن هدایت و نظارت بر رسیدگی ها را در اختیار خواهد داشت.

افشاء فعالیت‌های مالی مشکوک معمولا توسط اداره ضابط حقوقی انجام می‌شود که ممکن است رسیدگی‌ها را در صورتی امکان‌پذیر کند که مشکوک بودن گزارش و تراکنش‌ها توسط استعلام های انجام شده تحت نظارت صورت گیرد. قدرت های قضائی سپس بدون تاخیر به ایفاء نقش می پردازند.

واحدهای اطلاعات مالی از نوع هیبرید

این نوع از واحدهای اطلاعات مالی ترکیباتی از انواع موارد فوق را شامل می شوند. نوع هیبرید از این ترتیبات تلاشی برای استفاده از مزایای تمامی عناصر با یکدیگر است. برخی از واحدهای اطلاعات مالی ویژگی‌های نوع اداری و حقوقی و بقیه ممکن است قدرت‌های اداره گمرک را همراه با نیروی پلیس ترکیب نموده و مورد استفاده قرار دهند.

کارکردهای واحد اطلاعات مالی

اگرچه کارکردها از جهات مختلفی متفاوت هستند، واحدهای اطلاعات مالی یک تعریف رایج را به اشتراک می گذارند که مربوط به کارکرد اصلی آن می شود: به عنوان مرکز ملی برای جمع‌آوری، تحلیل و انتشار اطلاعات مرتبط با پولشویی و تامین مالی تروریسم. این سه کارکرد به عنوان کارکردهای به اشتراک گذاشته شده با همه واحدهای اطلاعات مالی شناسایی شده توسط گروه اگمونت محسوب می‌شوند. تعریف واحدهای اطلاعات مالی بر مبنای کارکردهای اصلی ابتدا توسط گروه اگمونت در سال 1996 شکل گرفت. تعاریف مشابه، نیز بر مبنای سه کارکرد کلیدی فعلی در توصیه‌های بازبینی شده توسط کارگروه ویژه اقدام مالی در ژوئن 2003 و در دو کنوانسیون جهانی گنجانده شده است.

با وجود اوضاع و دوره‌های تاریخی متفاوت، تعجب آور نیست که کشورها واحدهای اطلاعات مالی را با کارکردهای اضافی تضمین نمایند. توصیه‌های کارگروه ویژه اقدام مالی استانداردی را تعیین می کند که کشورها، واحد اطلاعات مالی را با سه کارکرد اصلی پایه‌گذاری نمایند و شامل بندهای قانونی دیگر نیز می‌شود و مرتبط با تجربه پیاده‌سازی این کارکردها است. در مقابل هیچ هنجار بین‌المللی یا استانداردی برای کارکردهای فرعی واحدهای اطلاعات مالی مشاهده نمی‌شود. اگرچه تمام واحدهای اطلاعات مالی عضو گروه اگمونت، سه کارکرد اصلی را برای دریافت تراکنش‌های مشکوک و سایر گزارش‌ها، تحلیل آنها و انتشار اطلاعات مالی در اختیار دارند، برخی واحدهای اطلاعات مالی با سایر کارکردها (به شرح ذیل) تضمین می‌شوند. پنج کارکرد دیگر به شرح زیر می‌باشند:

• پایش تطبیق با الزامات مبارزه با پولشویی و تامین مالی تروریسم

• مسدود کردن تراکنش‌ها

• آموزش کارکنان ارائه‌کننده گزارش و سایر الزامات مبارزه با پولشویی و تامین مالی تروریسم

• انجام تحقیقات

• افزایش آگاهی عمومی در خصوص مسائل مبارزه با پولشویی و تامین مالی تروریسم

تمرکز بر استقلال عملیاتی: تجربیات موفق

علاوه بر انواع واحدهای اطلاعات مالی، استقلال عملیاتی به عنوان یک عامل مهم در قابلیت واحد اطلاعات مالی برای جمع‌آوری، تحلیل و انتشار اطلاعات مالی اثربخش و مرتبط با مبارزه با پولشویی و تامین مالی تروریسم در نظر گرفته می‌شود. بخش خصوصی، نهادهای دولتی داخلی و واحدهای اطلاعات مالی خارجی به واحد اطلاعات مالی اعتماد دارند تا گزارشگری موثر را تجهیز کنند، اطلاعات را توسعه داده و تبادل اطلاعات حساس را ایمن نمایند. با فرض وجود اطلاعات داده شده، نقش و تأثیر آن در بررسی‌های جرم به صورت بالقوه، واحد اطلاعات مالی به عنوان هدف اصلی اثرگذاری از سوی نهادهای گزارش دهنده، و به طور کلی در بخش خصوصی و مقامات سیاسی به حساب می‌آید. چهارچوب قانونی و تعامل واحدهای اطلاعاتی مالی باید این اطمینان را دهند که حتی در زمان همکاری و هماهنگی با سایر نهادها، استقلال عملیاتی کارشناسانه را در زمان اجرای کارکردهای اصلی بدون توجه به مدل مورد پذیرش در عمل به اجرا درآورند.

گروه اگمونت در مقاله سال 2018 از سوی سران گروه اگمونت متشکل از واحدهای اطلاعات مالی، ویژگی‌های ذیل را برای واحدهای اطلاعات مالی مستقل از نظر عملیاتی در نظر گرفته و شناسایی کردند:

-ساختار سازمانی و حکمرانی باید تصمیم‌گیری‌های مستقل را با توجه به کارکردهای اصلی پشتیبانی کنند

- تامین منابع کافی برای ایمن‌سازی استقلال عملیاتی

-انتصاب و عزل کارکنان ارشد واحدهای اطلاعات مالی

-حفاظت از اطلاعات واحدهای اطلاعات مالی: دسترسی و استفاده

- دسترسی راحت به اطلاعات و تبادل اطلاعاتی

- بررسی‌ها و موازنه همراه با استقلال: پاسخگویی ، شفافیت و صداقت

جستارهای وابسته

• جرم بخش مالی

• کارگروه ویژه اقدام مالی

• پولشویی

• کنوانسیون بین المللی برای ممانعت از تامین مالی تروریسم

پانویس/ پاورقی

منابع

• Forget, L., & Hočevar, V. Š. (2004). Financial intelligence units: an overview. International Monetary Fund.
• https://egmontgroup.org/en/content/financial-intelligence-units-fius

پیوند به بیرون

الگوهای ناوبری

رده