سنجش ریسک بازار (Market Risk Measurement)

مفهوم:

والد:

بعد:

فرزند:

---

لید

اندازه‌گیری ریسک به عنوان یکی از بخش‌های مهم مدیریت ریسک، در کنار فرآیند شناسایی ریسک و حصول اطمینان از این مسئله که ریسک‌های اتخاذ شده با ریسک‌های مطلوب سازگار باشد، قرار می‌گیرد. اندازه‌گیری و محاسبات ریسک بازار باید حداقل تغییرات در قیمت‌های سهام و کالا، نرخ‌های بهره، نرخ‌های ارز، تلاطم‌های ضمنی و تورم را مورد توجه قرار دهد. چارچوب اندازه‌گیری ریسک بازار، چهار بعد ارزیابی ریسک یعنی تحلیل حساسیت، ارزیابی ریسک پایه (ارزش در معرض ریسک، ارزش در معرض خطر شرطی، انحراف معیار، و غیره)، آزمون تنش و پیش آزمون را شامل می‌شود. بانک‌ها معمولا ریسک بازار را از طریق سنجه ارزش در معرض خطر ارزیابی می‌کنند. مدل ارزش در معرض خطر به عنوان برآوردی از حداکثر مقدار کاهش در ارزش پورتفوی معاملاتی هر بانک در سطح اطمینان معین و در طی یک افق زمانی مشخص درنظر گرفته می‌شود. از آنجائیکه پورتفوهای معاملاتی می‌توانند در طول زمان به سرعت تغییر کنند، این موضوع می‌تواند برآوردهای سرمایه اقتصادی را برحسب تغییر وضعیت معاملاتی در طول زمان دگرگون نماید. بسیاری از بانک‌ها برای اجتناب از این موضوع، گزینه محاسبه تغییرات بالقوه در ارزش پورتفوهای معاملاتی را به عنوان متوسط تغییرات ارزش بالقوه در طیف گسترده‌ای از وضعیت‌های معاملاتی برمی‌گزینند.

تعریف به حد

اندازه‌گیری ریسک بازار حداقل تغییرات در قیمت‌های سهام و کالا، نرخ‌های بهره، نرخ‌های ارز، تلاطم‌های ضمنی و تورم را مورد توجه قرار می‌دهد. چارچوب اندازه‌گیری ریسک بازار، چهار بعد ارزیابی ریسک یعنی تحلیل حساسیت، ارزیابی ریسک پایه (ارزش در معرض ریسک، ارزش در معرض خطر شرطی، انحراف معیار، و غیره)، آزمون تنش و پیش آزمون را شامل می‌شود. بانک‌ها معمولا ریسک بازار را از طریق سنجه ارزش در معرض خطر ارزیابی می‌کنند.

وجوه افتراق یا شقوق مختلف

اندازه‌گیری ریسک بازار متفاوت از اندازه‌گیری سایر ریسک‌هایی است چراکه سازمان‌ها در سایر ریسک‌ها مثلا به خاطر ناکارآمدی رویه‌های عملیاتی خود با آن مواجه می‌شوند. اما ریسک بازار اساسا، از تغییرات در بازارهایی حاصل می‌شود که سازمان مربوطه با آن مواجه می‌شود. از این‌رو به علت وجود مقدار قابل توجهی از داده‌های مربوط به ریسک بازار و تجربه فراوانی که در تعامل با این ریسک وجود دارد می‌توان اذعان داشت که ریسک بازار، یکی از آسان‌ترین ریسک‌های مالی برای تجزیه و تحلیل است.

فهرست مطالب

مقدمه

ریسک بازار به مفهوم ریسکی است که از تغییرات در قیمت سهام، نرخ‌های بهره، نرخ‌های ارز و قیمت‌های کالا نشات می‌گیرد. ریسک بازار از ریسک اعتباری، قابل تشخیص است زیرا ریسک اعتباری ریسکی است که از ناکامی طرف مقابل در پرداخت‌های تعهد شده به وجود می‌آید. ریسک بازار متفاوت از سایر ریسک‌هایی است که سازمان‌ها به عنوان مثال به خاطر ناکارآمدی رویه‌های عملیاتی خود با آن مواجه می‌شوند. ریسک بازار اساسا، ریسکی است که از تغییرات در بازارهایی حاصل می‌شود که سازمان مربوطه با آن مواجه می‌شود. مدیریت ریسک، فرآیند شناسایی و اندازه‌گیری ریسک و حصول اطمینان از این مساله است که ریسک‌های اتخاذ شده با ریسک‌های مطلوب سازگار باشد. فرآیند مدیریت ریسک بازار به شدت متکی به استفاده از مدل‌هاست. هر مدل به معنای بیان ساده پدیده‌های دنیای واقعی است. مدل‌های مالی برای مهار عناصر عمده ای در نظر گرفته می‌شوند که قیمت‌ها و حساسیت‌های موجود در بازارهای مالی را تعیین می‌کنند. مدل‌های مذکور در انجام این کار، اطلاعات حیاتی و مورد نیاز برای مدیریت ریسک سرمایه گذاری را فراهم می‌کنند.

بازارهای مالی به طور کم و بیش پیوسته حرکت کرده و قیمت‌های جدید به طور ثابت ایجاد می‌شوند. در نتیجه، مقدار قابل توجهی از داده‌های مربوط به ریسک بازار وجود داشته و تجربه فراوانی در تعامل با این ریسک وجود دارد به طوری که ریسک بازار را به یکی از آسان‌ترین ریسک‌های مالی برای تجزیه و تحلیل تبدیل کرده است. با این وجود، ریسک بازار هنوز هم ریسک آسانی برای مهارکردن نیست. اگرچه مواجهه یا آسیب پذیری یک پورتفوی با قطعیت قابل اندازه‌گیری است، اما زیان‌های بالقوه که از این مواجهه یا آسیب پذیری نشات می‌گیرد، ناشناخته می‌باشند. داده‌های مورد استفاده برای تخمین زیان‌های بالقوه از قیمت‌ها و نرخ‌های گذشته منشا گرفته و از قیمت‌ها و نرخ‌های آتی نشات نمی‌گیرند. مدل‌های مدیریت ریسک به مدیران ریسک مجرب امکان ترکیب داده‌های تاریخی را با قضاوت‌های آینده‌نگر خود فراهم کرده و چارچوبی را ارائه می‌کنند که در آن قضاوت مذکور را بررسی و ارزیابی می‌کنند.

چارچوب اندازه‌گیری ریسک بازار

ریسک بازار به مفهوم ریسک تغییر در ارزش بازاری سرمایه‌گذاری‌ها و سطح عایدی‌ها به واسطه تغییر در قیمت‌های بازار است. محاسبات ریسک بازار باید حداقل تغییرات در قیمت‌های سهام و کالا، نرخ‌های بهره، نرخ‌های ارز، تلاطم‌های ضمنی و تورم را مورد توجه قرار دهد. چارچوب اندازه‌گیری ریسک بازار، چهار بعد ارزیابی ریسک را مورد توجه قرار می‌دهد.

الف- ارزیابی ریسک پایه (ارزش در معرض ریسک، ارزش در معرض خطر شرطی، انحراف معیار، و غیره)

• فرض می‌کند که بر شرایط رایج در بازار پافشاری می‌شود.

• بستگی به تنظیمات مدل و تعریف سنجه برای اندازه‌گیری دارد.

ب- آزمون تنش

• اندازه‌گیری ریسک را تحت شرایط بازار به گونه‌ای ارائه می‌کند که از وضعیت موجود در بازار منحرف می‌شود.

• برای ارائه چارچوبی جهت گریز از خطا و استفاده از پیش آزمون ضروری است.

ج- تحلیل حساسیت

• بینشی را در خصوص منابع مواجهه ریسک بازار ارائه می‌کند.

د- پیش آزمون

• یک جزء ضروری است که دقت مدل را تضمین می‌کند.

• اطلاعاتی را در خصوص رژیم‌های تلاطم در بازار ارائه می‌کند.

ارزیابی ریسک پایه برمبنای شبیه‌سازی سود و زیان جهت ارزیابی توزیع احتمال نتایج آتی است. رویکردهای غیرپارامتریک نظیر شبیه‌سازی تاریخی، زمانی که امکان پذیر شود، به عنوان یک افزوده مورد استفاده قرار می‌گیرد. ارزیابی ریسک پایه مربوط به سنجه‌های توزیعی به طور معمول مورد استفاده نظیر نوسان‌پذیری، اشتباه رهگیری و ارزش در معرض خطر می‌شود که تغییر توزیع بازدهی دارایی تحت مجموعه معینی از فروض یا شرایط بازار را پیش بینی می‌کند. اگر بازدهی دارایی‌ها به طور نرمال توزیع می‌شدند، آنگاه سنجه‌هایی نظیر میانگین و انحراف معیار یا تلاطم، ریسک را به طور کامل توضیح داده و نیازی به استفاده از سنجه‌های دیگر خارج از ارزیابی ریسک پایه وجود ندارد. متاسفانه بازدهی دارایی‌ها نوعا دارای ناحیه انتهای توزیع است که مسطح‌تر از توزیع نرمال بوده و به شکل توزیع متقارن نمی‌باشد. بنابراین، بیش از یک سنجه برای توصیف حقیقت بی‌نهایت پیچیده وجود دارد که به طور کامل در قالب فرمول ریاضی خلاصه شده است. این سنجه‌ها نوعا بر این فرض استوار هستند که تلاطم با زمان هم حرکتی داشته باشند (به عنوان مثال تلاطم بالای دیروز، امروز نیز به احتمال زیاد تجربه خواهند شد).

این سنجه‌ها همچنین هم‌حرکتی‌های ایستایی را فرض می‌کنند که از تجربه تاریخی مشتق شده اند. در حالی که جزء جدانشدنی از تحلیل ریسک بازار هستند، سنجه‌های اندازه‌گیری که در این مقوله قرار می‌گیرند دچار کمبود دقت یا فروض مناسب برای تحلیل ریسک ناحیه انتهایی توزیع هستند. نمونه مناسبی از سوء استفاده از ارزیابی ریسک پایه تجربه قبل از بحران مالی جهانی است که توسط تعدادی از بانک‌ها برای استفاده از مدل ارزش در معرض خطر تاریخی با نگاهی به گذشته استفاده شد تا سطوح سرمایه آن‌ها را تنظیم نماید. در چنین شرایطی، اگر سال گذشته در یک محیط با تلاطم پایین سپری شده باشد، سنجه اندازه‌گیری مقدار ریسک، انتهای توزیع را بدون توجه به این که چه درصدی برای مدل ارزش در معرض خطر مورد استفاده قرار می‌گیرد، به طور ناخالص کمتر برآورد و اندازه‌گیری می‌کند. این سنجه‌های اندازه‌گیری وقتی به عنوان تنها جزئی از چارچوب ریسک بازار مورد استفاده قرار می‌گیرد و می‌تواند خطرناک و گمراه کننده نیز باشد.

آزمون تنش، نگرشی را در زمینه اجرا تحت شرایط حدی بازار ارائه می‌کند و به عنوان مجموعه تخصصی از سنجه‌های اندازه‌گیری است که برای تمرکز بر اندازه‌گیری انتهای توزیع بازدهی طراحی می‌شوند. این امر، یک مقوله گسترده است که شامل گروه‌های متعددی از سنجه‌های اندازه‌گیری است: شبیه‌سازی‌های بازدهی تحت استرس، تحلیل سناریو، و آزمون تنش معکوس. این سنجه‌های اندازه‌گیری تنش به این بعد کمک می‌کنند که چگونه اوضاع برای پورتفوی دارایی به طور مناسب پیش نرفته، و چارچوب مهمی برای سایر سنجه‌های اندازه‌گیری ارائه می‌کنند و به شناسایی منابع آسیب پذیری پورتفوی کمک می‌کنند. یکی از ویژگی‌های کلیدی آزمون تنش، داشتن یک فرض آشکار است که روابط مشخص موجود در بازار و هم حرکتی‌های آن به طور معنی‌دار از قواعد و هنجارهای تاریخی متفاوت هستند. مدل سازی و هم حرکتی‌های پیش بینی در مجموع بسیار سخت‌تر از تلاطم‌ها هستند و آزمون تنش نوعا نیاز به تلاشی فراوان برای تکمیل علم دارد.

تحلیل حساسیت برای شناسایی منابع مستقیم و غیرمستقیم مواجهه ریسک بازار مورد استفاده قرار می‌گیرد. این موضوع از این جهت بسیار مهم است که سنجه‌های اندازه‌گیری حساسیت دارای تفسیر مشابهی در قالب دارایی‌های تحلیل شده می‌باشد. به طور مثال تفسیر سنجه حساسیت نرخ بهره، به عنوان شوکی برای نرخ خزانه ایالات متحده در یک دوره ده ساله، باید در قالب حقوق صاحبان سهام، درآمد ثابت و سرمایه گذاری‌های جایگزین مطرح می‌شد همانطور که همه هلدینگ‌ها دارای حساسیت قیمتی نسبت به تغییرات نرخ بهره بوده و تنها برای اوراق قرضه ای که شکاف نرخ بهره برای آن محاسبه می‌شود، حساسیت به خرج داده نشود.

پیش آزمون یک جزء ضروری چارچوب ریسک بازار است که به صورت دوره ای جهت ارزیابی دقت مدل ریسک بازار مورد استفاده قرار می‌گیرد. این یک فرآیند مقایسه نتایج پیش بینی شده برای بازدهی واقعی است و مدل‌ها تنها در صورتی مفید هستند که حقیقت را نمایان کرده و دانش کلی در خصوص بررسی این که آیا مدل‌ها صحیح هستند یا خیر، وجود دارد. علاوه براین، پیش آزمون می‌تواند برای دستیابی به اطلاعات در خصوص وضعیت جاری محیط بازار به نحوی مورد استفاده قرار گیرد که به عنوان ابزاری برای کمک به تفسیر پیش‌بینی‌های مدل از آن بهره‌مند شد.

گزینه‌های بنیادین و فروض لازم برای اندازه‌گیری ریسک بازار

بانک‌ها معمولا ریسک بازار را از طریق سنجه ارزش در معرض خطر ارزیابی می‌کنند. مدل ارزش در معرض خطر به عنوان برآوردی از حداکثر مقدار کاهش در ارزش پورتفوی معاملاتی هر بانک در سطح اطمینان معین و در طی یک افق زمانی مشخص درنظر گرفته می‌شود و برای سرمایه اقتصادی، نیاز به برآوردی از زیان‌های بالقوه در سطح اطمینان مشخص وجود دارد که با اهداف رتبه‌بندی اعتباری بانک سازگار بوده و به طور معنی‌داری بالاتر از برآورد از طریق مدل ارزش در معرض خطر در یک افق زمانی یک ساله مورد استفاده قرار می‌گیرد.

برای ارزیابی این موضوع، نیاز به تعدادی از گزینه‌ها و فروض معین وجود دارد که به شرح ذیل می‌باشند:

پویایی پورتفوی

از آنجائیکه پورتفوهای معاملاتی می‌توانند به سرعت در طول زمان تغییر کنند، سوال این است که چه فرضی درباره اندازه اکسپوژر ریسک معاملاتی در طول یک افق زمانی برای سرمایه اقتصادی در طی یک سال می‌توان در نظر گرفت. این فرض وجود دارد که وضعیت معاملات واقعی ممکن است به عنوان بهترین برآورد در سال پیش رو منطقی نبوده، و این به طور خاص در صورتی است که وضعیت جاری به طور نسبی قابل توجه بوده و یا در مقایسه با وضعیت تاریخی ناچیز بنماید. علاوه براین، این موضوع می‌تواند برآوردهای سرمایه اقتصادی را زمانی به طور کامل متلاطم نماید که وضعیت معاملاتی در طول زمان تغییر نماید. بسیاری از بانک‌ها برای اجتناب از این موضوع، گزینه محاسبه تغییرات بالقوه در ارزش پورتفوهای معاملاتی را به عنوان متوسط تغییرات ارزش بالقوه در طیف گسترده‌ای از وضعیت‌های معاملاتی برمی‌گزینند. این روش، آسان‌ترین راه برای انتخاب طیفی از وضعیت‌های معاملاتی از گذشته تا کنون است، اما اساسا می‌توانند کاملا به طور فرضی مطرح شوند.

برآورد تغییرات ارزش بالقوه

با فرض وجود فروضی درباره سطح مواجهه معاملاتی در طی سال، نیاز به تصمیم‌گیری در خصوص این که آیا برآورد سرمایه اقتصادی برای ریسک بازار باید نقطه ای از زمان یا برآوردی از یک طیف پیوسته در یک سیکل را در نظر بگیرد، وجود دارد یا خیر؟ اگرچه پیوند بین زیان‌های معاملاتی و سیکل اقتصادی ممکن است برای ریسک اعتباری واضح نباشد، اما تلاطم در متغیرهای بازار که تغییراتی در ارزش پورتفوهای معاملاتی ایجاد می‌کنند اغلب تحت تاثیر رویدادهایی هستند که بر کل اقتصاد اثرگذار هستند. اگر چنانچه هدف، دستیابی به بهترین برآورد از زیان‌های معاملاتی بالقوه برای سال آتی باشد، ممکن است وسوسه‌انگیز باشد که چنین برآوردی را بر تاریخچه نسبتا اخیر تغییرات مشاهده شده در متغیرهای بازار مبنا قرار دهند. به خاطر این که به اندازه زیان‌های بالقوه در سطح اطمینان بالا و به هنگام برآورد سرمایه اقتصادی علاقه مند باشیم، نکته سوال برانگیز آن است که تاریخچه اخیر، اطلاعات کافی در خصوص رویدادهای حدی ارائه می‌کند.

مداخله مدیریتی

از آنجائیکه وضعیت معاملاتی به طور پیوسته پایش می‌شوند، معامله‌گران قابلیت واکنش به تغییرات در بازارها و وضعیت ریسک‌پذیری برای زیان‌های عمده را نیز کاهش می‌دهند. علاوه براین، مدیریت ارشد بانک ممکن است حدود معاملاتی را زمانی کاهش دهد که شرایط بازار رو به وخامت گذاشته و یا زیان‌های وضعیت معاملاتی انباشت شده باشند. لذا، بسیاری از بانک‌ها در خصوص تاثیر مدیریت وضعیت معاملاتی بر اندازه زیان‌های معاملاتی بالقوه، فروضش را در نظر می‌گیرند. این فروض می‌توانند پایداری سرمایه اقتصادی برآوردشده را کاهش دهند. زمانی که رویدادهای استرس در سطح بازار اتفاق می‌افتند، نقدینگی در محصولات معاملاتی معین ممکن است تقلیل داده یا حتی به طور کامل ناپدید می‌شوند. در چنین شرایطی، ممکن است کاهش وضعیت ریسک‌پذیری با هزینه بالا را کاهش دهد. بانک‌ها این وضعیت را در طی بحران زمانی تجربه می‌کنند که بازارها در محصولات اعتباری ساخت یافته به طور کامل خشکیده شده و هیچ یک از طرفین برای ورود به تراکنش‌های پوششی از خود تمایلی نشان نمی‌دهند.

جستارهای وابسته

• ریسک مالی

• ریسک نقدینگی

• اندازه گیری ریسک بازار

• اندازه گیری ریسک اعتباری

• مدل قیمت‌گذاری مجدد

پانویس/ پاورقی

منابع

• Klaassen Pieter, Idzard van Eeghen (2009). Economic Capital: How It Works, and What Every Manager Needs to Know, Elsevier Science; 1 edition.
• Carol, Alexander, (2008). Market risk analysis: practical financial econometrics, John Wiley & Sons, Vol. 2.
• Melnikov, Stanislav (2018). Russell Investments, Enterprise Risk, Management System: A brief history, rationale and an overview of its advantages, https://russellinvestments.com/-/media/files/us/insights/institutions/governance/russell-investments-enterprise-risk-management-system.pdf

پیوند به بیرون

الگوهای ناوبری

رده